بسته‌های شیر خشک با ادعاهای متفاوتی به بازار می‌آیند و پشت شیشه داروخانه‌ها جا خوش می‌کنند؛ اما هنوز هم متخصصان از فواید بی‌شمار شیر مادر می‌گویند. تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد از یک طرف و ایمن شدن مادر در برابر سرطان‌های زنان از سوی دیگر، میل مادران به تغذیه نوزاد با شیر خود را بالا می‌برد و نگرانی در مورد آسیب‌های محروم ماندن کودک از تغذیه طبیعی را بیشتر می‌کند.
متخصصان می‌گویند مصرف شیر مادر، خطر ابتلای نوزاد به آلرژی را کاهش می‌دهد، از بدنش در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند و حتی رشد ذهنی او را هم بیشتر می‌کند؛ با این وجود، کم نیستند مادرانی که بخاطر وضعیت جسمی خود یا فرزندشان، یا حتی به دلیل محدودیت‌های ناشی از سبک زندگی‌شان، امکان تغذیه فرزندشان با شیر خود را ندارند. اگر شما هم یکی از این مادران هستید، ادامه این مطلب را بخوانید. شاید یکی از پرسش‌های مادرانه‌ای که در ادامه آمده، سوال همیشگی شما هم باشد.
می‌خواهم به جای شیر مادر به کودکم شیر خشک بدهم. چه باید بکنم؟
اگر امکان شیر دادن به فرزندتان را دارید، بهتر است لااقل در چهار ماه بعد از تولد، به فکر تغذیه نوزاد با شیر خشک نیافتید. البته در موارد خاص‌تر، می‌توانید از سه هفته بعد از تولد هم به او شیرخشک بدهید. در صورتی که در بدنتان به اندازه کافی شیر تولید نمی‌شود، موضوع را حتما با پزشک کودکتان در میان بگذارید.
طبیعی است که نوزاد یا کودک شما در ابتدا میلی به ایجاد چنین تغییری نداشته باشد. اگر قصد تغذیه نوزاد با شیر خشک را دارید، بهتر است در دفعات ابتدایی، شخصی جز مادر او را با شیرخشک تغذیه کند. در ابتدا، تنها یک شیشه شیر را در هر ۲۴ ساعت به او بدهید و فرزندتان را در باقی وعده‌ها با شیر مادر تغذیه کنید. این کار نه تنها میل او به گرفتن شیشه شیر را بیشتر می‌کند، بلکه میزان شیر مادر را هم هر روز کمتر می‌کند.
برای تهیه شیر خشک از چه آبی استفاده کنیم؟
- آبی که در شیشه شیر کودک می‌ریزید، تاثیر زیادی بر سلامت او می‌گذارد. اگر از آب شیر استفاده می‌کنید، حتما سراغ شیر آب سرد بروید و چند ثانیه قبل از ریختن آب در ظرف، شیر را باز بگذارید.
- آبی که در شیشه شیر می‌ریزید باید حداقل یک دقیقه در نقطه جوش مانده باشد. اما مراقب باشید که آب را بیش از اندازه نجوشانید تا غلظت ناخالصی‌ها در آن بالا نرود.
- آب جوشیده را ۳۰ دقیقه در دمای محیط بگذارید تا سرد شود.
- آبی که جوشانده‌اید را در طول ۲۴ ساعت مصرف کنید و برای روز بعد از آب تازه جوشیده شده استفاده کنید.
- از آماده کردن شیرخشک با آب معدنی پرهیز کنید.
- اگر قبل از آنکه فرزندتان برای خوردن شیر تمایلی نشان دهد آن را آماده کرده‌اید، فورا بطری را در یخچال بگذارید و مجال خنک شدنش در دمای محیط را فراهم نکنید. در حالت کلی هم شما تنها اجازه یک ساعت بیرون گذاشتن شیشه شیر از یخچال را دارید و آن را تنها یک روز در دمای یخچال می‌توانید نگه‌دارید.
- بعد از باز کردن قوطی شیر، یک برچسب تاریخ روی آن بزنید تا بعد از گذشت یک ماه از باز شدن قوطی، آن را دور بریزید.
- قبل از دادن شیر به کودک حتما چند قطره از آن را پشت دستتان بریزید تا از مطمئن بودن دمایش مطمئن شوید. به خاطر داشته باشید که شیر داغ با فشار از سوراخ سرشیشه بیرون می‌ریزد.
- هرگز شیشه شیر را در مایکروفر گرم نکنید. با این کار بعضی از نقاط بیش از اندازه گرم می‌شوند و ممکن است در حین مکیدن شیر، دهان کودک بسوزد. قرار دادن بطری در ظرف آب داغ یکی از بهترین و سریع‌ترین راه‌ها برای گرم کردن آن است.
کودکم به چقدر شیرخشک نیاز دارد؟
قاعده کلی این است :«بچه‌ها وقتی شیر می‌خورند که گرسنه هستند و وقتی سیر می‌شوند، شیر را پس می‌زنند.» اما وقتی پای شیرهای خشک و شیشه‌شیر به میان می‌آید، رفتار بچه‌ها می‌تواند با این قاعده کلی تفاوت‌هایی داشته باشد.
میزان اشتهای بچه‌ها با هم متفاوت است و نیازشان به مواد غذایی هم با توجه به وضعیت بدنی و اینکه چند ماه از تولدشان گذشته، تفاوت پیدا می‌کند. این تفاوت‌ها ممکن است مادران را سردرگم کند اما می‌توان با در نظر گرفتن چند قاعده کلی، تا اندازه‌ای این سردرگمی را کم کرد.
نکته: اگر فرزندتان ترکیبی از شیرخشک و شیر مادر را در وعده‌های مختلف مصرف می‌کند، در مورد میزان شیر مورد نیازش با پزشک مشورت کنید.
وزن فرزندتان، یکی از ساده‌ترین شاخص‌ها برای تخمین زدن میزان شیرخشک مورد نیازش است. در چهار تا شش ماه بعد از تولد، کودکان هیچ غذای جامدی را مصرف نمی‌کنند و شیر مادر یا شیر خشک، تنها ماده غذایی است که به بدنشان وارد می‌شود. در این ماه‌ها به ازای هر یک کیلوگرم وزن کودک، به او ۱۶۰ سی‌سی شیر در هر ۲۴ ساعت بدهید.
نکته: این اعداد و ارقام قانون‌های غیرقابل تغییری نیستند. شاید نیاز بدنی فرزندتان این میزان را کمی کمتر یا بیشتر کند.
از کجا بفهمم سیر شده؟
اگر فرزند تازه متولد شده شما گرسنه باشد، احتمالا این موضوع را با گریه‌هایش به شما می‌فهماند. اما گریه کردن، یکی از آخرین نشانه گرسنگی است. مزه مزه کردن لب‌ها، بردن دست‌ها به دهان و سربرگرداندن به سمت بدنتان از نشانه‌های اولیه گرسنگی به شمار می‌روند.
فرزندتان در دوره‌های جهش رشد، گرسنگی را بیشتر از زمان‌های دیگر تجربه می‌کند. از ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از تولد، در سه هفتگی، شش هفتگی، سه ماهگی و شش ماهگی، ممکن است فرزندتان اشتهای بیشتری داشته باشد. گذشته از این، وضعیت سلامت فرزندتان هم بر اشتهای او تاثیر می‌گذارد و در روزهایی که احساس ناخوشی می‌کند، احتمالا میلی به خوردن شیر ندارد.
گذشته از این، سرعت تمام کردن شیر، بر میل فرزندتان به شیر بیشتر تاثیر می‌گذارد. اگر بعد از تمام شدن شیری که در شیشه ریخته بودید، احساس کردید به خوردن غذای بیشتر تمایل دارد، فقط یک یا نهایتان دو شماره شیر دیگر را آماده کنید. چراکه احتمالا چیز زیادی از مایعی که در بطری دوم ریخته‌اید نخواهد خورد. توجه به این نکات هم می‌تواند اطمینان شما در مورد سیر یا گرسنه بودن او را بیشتر کند:
- فرزند شما در هفته‌های اول مطابق با نمودار رشد، وزن اضافه می‌کند؟ تغذیه مناسب یکی از اصلی‌ترین عواملی است که رشد مناسب نوزادان را رقم می‌زند.
- کودک آرامی که بعد از تغذیه به خواب می‌رود، احتمالا به اندازه کافی شیر خورده است.
- فرزندتان در طول روز پنج تا شش پوشک را حسابی خیس می‌کند؟ پس به اندازه کافی شیر می‌خورد.
بیش از اندازه شیر خورده؟
در هفته اول نمی‌توانید برنامه دقیقی را برای شیر دادن به فرزندتان تنظیم کنید. اما چیزی که در این هفته اهمیت دارد، بیش از اندازه به او شیر ندادن است. اگر نوزاد تازه متولد شده شما، به هر دلیلی با شیر خشک تغذیه می‌کند، احتمالا باید هر سه ساعت یکبار به او شیر بدهید. در هر وعده به او ۳۰ تا ۶۰ میلی‌لیتر شیر بدهید و در هفته‌های بعد این میزان را به ۶۰ تا ۹۰ میلی‌لیتر در وعده برسانید.
وقتی که سن فرزندتان بیشتر می‌شود، تعداد وعده‌های غذایی او کمتر شده و میزان شیری که می‌خورد بیشتر می‌شود. با این وجود استفراغ بعد از خوردن شیر یکی از نشانه‌های بیش از اندازه شیر خوردن است.شکم درد بعد از تغذیه هم از دیگر نشانه‌های این اتفاق است. در این شرایط احتمالا فرزندتان پاها یا شکمش را منقبض می‌کند.
باور کنید فرزند شما همیشه گرسنه نیست و همه گریه‌هایش هم با خوردن شیر بیشتر آرام نمی‌شود. خیس بودن پوشک، احساس سرما یا گرما، نفخ یا نیاز به آروغ زدن یا حتی نیاز به در آغوش گرفته شدن، می‌تواند اشک‌های کودکتان را سرازیر کند و به او برای فریاد زدن انگیزه بدهد.
کدام شیر خشک برای کودکم مناسب است؟
اغلب شیرهای خشک از شیر گاو تهیه‌شده‌اند و برخی از آنها هم بر پایه شیر سویا تولید شده‌اند. اما اگر فرزندتان به پروتئین موجود در شیر گاو یا شیر سویا حساسیت دارد، می‌توانید سراغ شیر خشک‌های ضد آلرژی بروید. اگر هم فرزندتان به رفلاکس شدید دچار است، چاره‌ای جز مصرف شیرهای ضدرفلاکس که کمی غلیظ‌تر هستند و برای گروه‌های حساس تهیه شده‌اند نخواهید داشت.
می‌توانم شیر مادر و شیر خشک را در شیشه ترکیب کنم؟
شاید شما هم گاهی شیر دوشیده شده را در بطری به فرزندتان بدهید اما متخصصان می‌گویند بهتر است این دو شیر را با هم ترکیب نکنید. اگر می‌خواهید فرزندتان از شیر مادر تغذیه کند اما شیر کافی ندوشیده‌اید، می‌توانید ابتدا شیر مادر را در شیشه بریزید و بعد از تمام شدن، در شیشه برای فرزندتان شیرخشک آماده کنید.
می‌توانم به نوزادم شیر گاو بدهم؟
شما در یک سال بعد از تولد، به هیچ وجه امکان تغذیه فرزندتان با شیر گاو را ندارید. شیر گاو با وجود طبیعی بودنش، همه مواد مغذی مورد نیاز کودکتان را در خود ندارد و زمینه را برای درگیر شدن نوزاد با بسیاری از مشکلات دستگاه گوارش فراهم می‌کند. شیر خشک‌های تولید شده برای نوزادان و کودکان، با آهن، کلسیم، پروتئین و بسیاری دیگر از ویتامین‌ها و مواد معدنی غنی‌سازی شده‌اند و کالری بیشتری هم به بدن شیرخواران می‌رسانند.
بعد از یک سالگی می‌توانید برای تغذیه کودکتان از غذاهای غنی شده کودک یا شیرهای غنی شده مخصوص این رده سنی کمک بگیرید. از آنجا که به شیرها هیچ ماده نگهدارنده یا افزودنی مضری اضافه نشده است و در عین حال با ویتامین‌های ضروری برای کودکان غنی شده‌اند، می‌توان آنها را گزینه مناسبی برای تغذیه کودکان بالای یکسال دانست.
