مصرف مواد غذایی و محصولات ارگانیک، به یکی از دغدغه‌های والدین امروزی تبدیل شده. از مصرف شیر خشک و غذای کودک ارگانیک گرفته تا پوشک و لباس‌هایی که با الیاف ارگانیک تولید شده‌اند، دغدغه تازه‌ای را برای والدین ایجاد کرده است؛ دغدغه‌ای که به مرزهای کشور ما هم محدود نمی‌شود و در اغلب کشورهای دنیا بحث فرآورده‌های ارگانیک را بر سر زبان‌ها انداخته است. در نظرسنجی اخیری که در سایت BabyCenter انجام شده، اکثر والدین، این روش زندگی را برای کودک خود برگزیده‌اند و در تغذیه کودکان خود هم به آن توجه می‌کنند. همچنین به افزایش فروش ۲۱۱ درصدی محصولات سازگار با محیط زیست مربوط به نوزاد، از جمله پوشک بدون مواد شیمیایی، در فروشگاه این سایت اشاره شده است. اتحادیه تجارت ارگانیک هم از افزایش فروش ۲۲ درصدی در بازار مواد غذایی ارگانیک، به خصوص در حوزه غذای کودک خبر می‌دهد و همه این بهانه‌ها کافی است تا در این مطلب اهمیت استفاده از فرآورده‌های ارگانیک را بررسی کنیم.
به چه غذاهایی ارگانیک گفته می‌شود؟
کلمه «ارگانیک» در مواد غذایی به نحوه پرورش و فرآوری محصولات کشاورزی و دام‌داری مانند میوه، سبزیجات، غلات، لبنیات و گوشت اشاره دارد. شیوه‌های کشاورزی ارگانیک، برای کاهش آلودگی زیست محیطی و حفظ خاک و آب طراحی شده است. در صنایع غذایی، تعریف آنچه ارگانیک در نظر گرفته می‌شود، واضح است. از سال ۲۰۰۲، هر غذایی که دارای برچسب «ارگانیک معتبر» باشد، باید حداقل ۹۵٪ ارگانیک باشد و بدون سموم دفع آفات معمولی یا سایر مواد شیمیایی مضر، مواد افزودنی، آنتی بیوتیک‌ها و هورمون‌ها تولید و پردازش شده باشد.
صدور گواهینامه ارگانیک ECOCERT تضمین می‌کند که تولید مواد غذایی در هر مرحله کنترل شده و ارگانیک هستند. وزارت کشاورزی آمریکا، هر ماده غذایی که بدون استفاده از آنتی بیوتیک‌ها، هرمون‌های رشد و بیشتر سموم دفع آفات تولید شده باشد، به عنوان مواد غذایی ارگانیک معرفی می‌کند. علاوه بر این، در تولید مواد غذایی ارگانیک، از کودهایی استفاده می‌کنند که عاری از هر گونه مواد مصنوعی و لجن فاضلاب است. همچنین در این روش، برای تولید محصولات کشاورزی و غذایی از روش تابش اشعه برای از بین بردن آفات و باکتری‌ها استفاده نمی‌کنند. همین‌طور استفاده از مهندسی ژنتیک برای تغییر ژنتیک گیاهان و جانوران جهت بازدهی و ماندگاری بیشتر، در روش تولید ارگانیک مجاز نیست. به این نکته دقت شود که برچسب‌های تبلیغاتی کلماتی مانند «طبیعی» یا «عاری از هورمون» لزوما به معنای تولید مواد غذایی به صورت ارگانیک نیست و حتما باید برچسب مخصوص مواد غذایی ارگانیک داشته باشد.
آیا از لحاظ سلامت، فرقی میان غذای ارگانیک کودک و محصولات غیر ارگانیک وجود دارد؟
بسیاری از متخصصین اطفال مصرف محصولات ارگانیک را راهی برای کاهش آمار ابتلا به بیماری‌های خاص می‌دانند، اما برخی هم بر این باورند که هنوز تحقیقات برای گفتن این موضوع که محصولات ارگانیک کودک را سالم‌تر رشد می‌دهند، ناکافی است و عملا توصیه‌ای برای استفاده از این محصولات ندارند.
از آسیب‌هایی که محصولات غیر ارگانیک و شیمیایی به خصوص مواد غذایی غیر ارگانیک، به بدن کودک وارد می‌کنند، می‌توان به آسیب‌های پوستی و بیماری‌هایی نظیر سرطان و اختلالات قلبی اشاره کرد. با تحقیقاتی که کار گروه محیط زیست در سال ۱۹۹۵ انجام داد، ۱۶ نوع سم مختلف از جمله سه نوع سرطان‌زا، در غذاهای کودک غیر ارگانیک تولید شده توسط هشت شرکت مختلف، شناسایی شده‌اند. بر اساس این تحقیق، علت اصلی قرار گرفتن کودکان در معرض این سموم مضر، در واقع از غذایی است که آن‌ها می‌خورند.
بیشتر مواد غذایی تولید شده، در بسته بندی آن‌ها از پلاستیک استفاده می‌کنند. پلاستیک دارای ماده‌ای به نام بسفینول a است. این ماده در بسیاری از محصولات غذایی مثل قوطی‌های کنسرو، بطری‌های آب و شیشه شیر کودک یافت می‌شود. محققان ارتباط‌هایی میان بیماری‌هایی نظیر سرطان و بسفینول a پیدا کرده‌اند و این موضوع، نگرانی ویژه برای نوزادان و کودکان به‌وجود می‌آورد، چرا که هنوز در حال شکل گیری هستند و اندام‌های دفع سموم آن‌ها کاملا توسعه نیافته است. بنابراین کمتر قادر به دفع سموم هستند.
به گفته برخی متخصصین، بدن کودکان و نوزادان به ویژه در یک سال اول، به کوچک‌ترین حملات ناشی از مواد شیمیایی واکنش منفی نشان می‌دهد. چرا که این مواد شیمیایی در چربی ذخیره می‌شوند و کودکان و نوزادان، درصد بیشتری از بدنشان چربی است. همچنین مغز و سیستم عصبی آن‌ها بیشترین آسیب را از سموم شیمیایی دریافت می‌کنند. حتی اگر مقدار این مواد شیمیایی در محصولات غیر ارگانیک مورد مصرف کودک کم باشد، به علت لزوم مصرف مکرر کودک از این محصولات، با گذشت زمان اثر منفی خود را بر بدن کودک می‌گذارند. در تحقیقاتی که درسال ۲۰۰۳ در مجله بهداشت محیط منتشر شد، محققان با نمونه برداری از ادرار تعدادی کودک دو تا چهار ساله، دریافتند که مقدار مواد شیمیایی سموم دفع آفات، در کودکانی که غذای غیر ارگانیک مصرف می‌کنند، شش برابر کودکانی است که رژیم غذایی ارگانیک دارند.
علاوه بر اثرات منفی طولانی مدت مواد شیمیایی موجود در محصولات غیر ارگانیک، این محصولات اثرات منفی آنی، مثل آسم هم دارند. متخصصین آلرژی و آسم کودکان معتقدند که اگر کودکان مستعد آلرژی، در معرض مداوم مواد شیمیایی قرار گیرند، رفته رفته در مدت زمان کوتاهی آلرژی آن‌ها تبدیل به التهاب ریه و در نهایت آسم می‌شود.
آیا کشاورزی ارگانیک، از کود و مواد شیمیایی بی نیاز است؟
این باور کاملا اشتباه است. اصولا در وجود تمام موجودات زنده و حتی غیر زنده، مواد شیمیایی وجود دارد. در کشاورزی ارگانیک بیشتر از موادی استفاده می‌شود که همگام با طبیعت باشند و باعث ضرر رساندن به آن نشود. یعنی موادی به‌کار برده در این روش، به‌صورت طبیعی به‌دست آمده‌اند و ضد حیات هم نیستند. همچنین در این روش کشاورزی، کودهای آلی بیشتر از کودهای مصنوعی استفاده می‌شوند. البته این موضوع می‌تواند مشکل‌ساز باشد که در ادامه به دلیل آن اشاره شده است.
مشکلات مصرف محصولات ارگانیگ کدامند؟
بسیاری از والدین برای تصمیم‌گیری در مورد زندگی ارگانیک فرزند خود، دچار تردید می‌شوند. یکی از دلایل این تردید، گرانی این محصولات نسبت به محصول مشابه غیر ارگانیک است. طبق تجزیه تحلیل اخیر بازار، شیر خشک ارگانیک نوزاد، میانگین حدود ۲۵ درصد گران‌تر از شیر خشک معمولی است. این اختلاف قیمت با درصدهای تقریبی و بسته به کشورهای مختلف، درمورد دیگر محصولات ارگانیک مثل پوشک و لباس کودک هم صدق می‌کند. اختلاف قیمت در مورد برخی محصولات مثل اسباب‌بازی‌های ارگانیک حتی بیشتر است و اینکه حتی از ارگانیک واقعی بودن این اسباب‌بازی‌ها هم نمی‌توان اطمینان یافت.
بهترین راه برای ارزان‌تر خریدن محصولات ارگانیک، خرید آن‌ها به صورت عمده و از شرکت‌های مطمئن است. همچنین برخی از شرکت‌ها در صورت خرید عمده از آن‌ها، برای محصولات خود تخفیف خوبی در نظر می‌گیرند. ناگفته نماند برای خرید محصولات ارگانیک به‌خصوص مواد غذایی ارگانیک و لباس‌های ارگانیک، بهتر است به جای خرید از بوتیک‌های خاص یا مغازه، از فروشگاه‌های زنجیره‌ای تخفیف‌دار خرید کنید.
مزایای مواد غذایی ارگانیک به عنوان غذای کودک
- مواد غذایی ارگانیک، عاری از هرگونه مواد شیمیایی نظیر آفت‌کش‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و حشره‌کش‌ها هستند. برخی از این مواد شیمیایی علاوه بر کشتن حشرات و آفات، روی بدن انسان به خصوص کودکان و نوزادان اثرات مخرب می‌گذارند.
- مواد غذایی ارگانیک، همیشه تازه‌تر هستند. چراکه بدون استفاده از مواد نگه دارنده تولید می‌شوند.
- تولید مواد غذایی ارگانیک برای محیط زیست بهتر است. چرا که اصولا روش تولید غذای ارگانیک کودک ، همراه و همگام با طبیعت پیش می‌رود و از هرچیزی که باعث مرگ طبیعت شود، عاری است.
- تحقیقات نشان داده که برخی از محصولات ارگانیک در بعضی موارد، مغزی‌تر از محصول مشابه معمولی هستند. مثلا در شیر و گوشت ارگانیک، سطح مواد مغذی خاصی ازجمله اسید چرب امگا ۳، بیشتر از شیر و گوشت غیر ارگانیک است. البته تحقیقات در این زمینه هنوز ناکافی است.
کدام مواد غذایی بهتر است ارگانیک تهیه شوند؟
غذای کودک و نوزاد
به علت اینکه کودکان و نوزادان مقدار زیادی از این نوع غذا مثل شیر‌خشک مصرف می‌کنند، ممکن است مقدار مواد شیمیایی وارد شده به بدن آن‌ها در صورت مصرف نوع غیر ارگانیک، زیاد شود. بنابراین بهتر است در صورت امکان غذای کودک را ارگانیک تهیه کنید.
گوشت و مرغ
در دامداری‌های غیر ارگانیک معمولا برای محدود کردن شیوع بیماری‌های مختلف و همچنین برای سرعت بخشیدن به رشد دام‌ها، غذای آن‌ها را آغشته به هورمون‌های مختلف و آنتی‌بیوتیک می‌کنند. باقی‌مانده این مواد شیمیایی ممکن است در گوشتی که برای فروش ارائه می‌دهند، موجود باشد. ناگفته نماند که بعضی تحقیقات نشان داده استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در تولید گوشت، ممکن است منجر به مقاوم شدن برخی باکتری‌ها شود. به این دلایل بهتر است تا حد امکان از گوشت و مرغ ارگانیک استفاده کنید.
شیر
گاو‌های شیرده هم با استفاده از هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های مشابه مورد استفاده در دام‌های گوشتی، پرورش داده می‌شوند. باقی‌مانده این مواد شیمیایی ممکن است از راه شیر غیر ارگانیک، وارد بدن ما شوند. این مواد شیمیایی معمولا در چربی شیر ذخیره می‌شوند، بنابراین هرچه چربی شیر غیر ارگانیک بیشتر باشد، میزان باقی‌مانده این مواد در آن بیشتر است. شیر پر چرب معمولا بیشتر مورد استفاده کودکان قرار می‌گیرد، برای همین بهتر است از شیر ارگانیک حداقل برای غذای کودک استفاده شود.
برخی از انواع میوهها و سبزیجات
میوهها و سبزیجاتی مانند سیب، هلو و هویج، دارای بیشترین مقدار ذخیره مواد شیمیایی در خود هستند و از آنجا که در گروه مواد غذایی مفید برای کودکان قرار می‌گیرند، به تولید ارگانیک این میوهها باید توجه بیشتری شود. طبق نظرسنجی‌های مختلف، سیب، آب‌سیب و آب‌هویج جزء پرمصرف‌ترین میوهها و سبزیجات برای کودکان ۲ تا ۵ سال هستند. بنابراین خرید ارگانیک انواع سبزیجات و میوهها را برای کودکان در اولویت قرار دهید. دیگر میوه و سبزیجاتی که مقدار زیادی ذخیره مواد شیمیایی دارند و بهتر از نوع ارگانیک آن‌ها مصرف شود عبارتند از: شلیل، توت‌فرنگی، اسفناج، انگور، گیلاس، انواع گلابی و گوجه‌فرنگی، کرفس، سیب‌زمینی و فلفل تند.
کدام مواد غذایی مصرف نوع ارگانیک آن‌ها اهمیت زیادی ندارد؟
برخی کالاهای بسته‌بندی شده
مواد غذایی مثل شکر و نمک بسته‌بندی شده ارگانیک بودن آن‌ها اهمیتی ندارد.
میوهها و سبزیجات با پوست غیر قابل خوردن
میوهها و سبزیجاتی که پوست آن‌ها گرفته می‌شود مثل موز، هندوانه، انواع کلم و گل کلم، بادمجان و… ارگانیک بودن یا نبودن آن‌ها اهمیت چندانی ندارد، چراکه مواد شیمیایی و سموم معمولا به داخل آن‌ها نفوذ پیدا نمی‌کند. سایر این قبیل مواد غذایی عبارتند از انواع آووکادو، ذرت، آناناس، نخود فرنگی، پیاز، مارچوبه، کیوی، انواع طالبی و خربزه.
