در اواخر قرن هجدهم، هنگامی که اروپا در آتش جنگهای ناپلئونی میسوخت، نیازی فوری به تغذیه سربازان در میدانهای نبرد احساس میشد. سربازانی که روزها و هفتهها در جبههها میجنگیدند، به غذایی نیاز داشتند که نهتنها مغذی باشد، بلکه بتوان آن را برای مدت طولانی بدون یخچال نگهداری کرد. در این میان، یک آشپز فرانسوی به نام نیکلاس آپرت (Nicolas Appert) با ایدهای ساده اما انقلابی، تاریخ را تغییر داد: کنسرو.
این اختراع نهتنها سربازان را سیر کرد، بلکه راه خود را به آشپزخانههای مدرن باز کرد و شیوه زندگی ما را برای همیشه دگرگون ساخت. اما چگونه یک فناوری جنگی به یکی از پایههای اصلی آشپزخانههای امروزی تبدیل شد؟ و چه غذاهایی از دل این اختراع بیرون آمدند که هنوز هم در قفسههای فروشگاهها میدرخشند؟
این مقاله شما را به سفری در زمان میبرد؛ از میدانهای جنگ ناپلئون تا کابینتهای پر از قوطیهای رنگارنگ در خانههای مدرن. با ما همراه شوید تا داستان کنسرو را از ابتدا تا امروز روایت کنیم.
جرقهای در دل جنگ: تولد کنسرو
داستان کنسرو از یک مشکل بزرگ آغاز شد. در سال ۱۷۹۵، ناپلئون بناپارت، امپراتور جاهطلب فرانسه، با چالش تغذیه ارتش خود روبهرو بود. سربازانش در میدانهای نبرد، از روسیه تا اسپانیا، نیاز به غذایی داشتند که فاسد نشود، حملش آسان باشد و نیازی به پختوپز پیچیده نداشته باشد. دولت فرانسه جایزهای ۱۲,۰۰۰ فرانکی برای کسی که بتواند این مشکل را حل کند، تعیین کرد. این مبلغ در آن زمان ثروتی هنگفت بود و بسیاری از مخترعان را به تکاپو انداخت.
در این میان، نیکلاس آپرت، یک آشپز و شیرینیپز ساده، وارد میدان شد. آپرت سالها روی روشهای نگهداری مواد غذایی کار کرده بود. او که در پاریس مغازهای کوچک داشت، با آزمونوخطا دریافت که اگر غذا را در شیشههای دربسته قرار دهد، آنها را با چوبپنبه و موم مهر و موم کند و سپس در آب جوش حرارت دهد، میتواند غذا را برای مدت طولانی سالم نگه دارد. این روش، که بعدها به نام استریلیزاسیون حرارتی شناخته شد، پایه و اساس کنسروسازی مدرن را تشکیل داد.
در سال ۱۸۰۴، آپرت اولین کنسروهای خود را روی ملوانان یک کشتی آزمایش کرد. نتیجه؟ غذاها سالم ماندند و طعمشان حفظ شد. در سال ۱۸۰۹، او یافتههایش را به موسسه صنایع ملی فرانسه ارائه داد و پس از تأیید، جایزه ناپلئون را از آن خود کرد. این موفقیت نهتنها آپرت را به شهرت رساند، بلکه او را به «پدر کنسروسازی» تبدیل کرد.
آپرت بدون دانستن علم میکروبیولوژی، راهی برای از بین بردن میکروبها پیدا کرده بود. سالها بعد، لویی پاستور، دانشمند فرانسوی، نشان داد که حرارت دادن غذا میکروارگانیسمهایی را که باعث فساد غذا میشوند، نابود میکند. این کشف، روش آپرت را از نظر علمی تأیید کرد و کنسروسازی را به یک صنعت جهانی تبدیل کرد.


از شیشه به قوطی: تکامل فناوری کنسرو
ایده آپرت فوقالعاده بود، اما شیشههای شکننده برای میدان جنگ چندان مناسب نبودند. حملونقل شیشه در مسیرهای طولانی و ناهموار دشوار بود و خطر شکستگی آنها را غیرعملی میکرد. اینجاست که پیتر دوراند (Peter Durand)، یک بازرگان انگلیسی، وارد داستان میشود. در سال ۱۸۱۰، دوراند پتنتی برای قوطیهای فلزی ثبت کرد که از ورقههای نازک آهن ساخته شده بودند. این قوطیها سبکتر، مقاومتر و قابلحملتر از شیشه بودند.
دوراند اختراع خود را به دو کارآفرین انگلیسی، برایان دونکین (Bryan Donkin) و جان هال (John Hall)، فروخت. آنها در سال ۱۸۱۳ اولین کارخانه کنسروسازی تجاری را در انگلستان راهاندازی کردند و کنسروهای فلزی را برای نیروی دریایی بریتانیا تولید کردند. این قوطیها، که ابتدا با دست ساخته میشدند، حاوی غذاهایی مانند گوشت، سبزیجات و سوپ بودند.
اما این قوطیهای اولیه مشکلات خودشان را داشتند. باز کردنشان کار سادهای نبود؛ سربازان گاهی مجبور بودند با سرنیزه، چاقو یا حتی سنگ در قوطی را باز کنند. همچنین، فلز قوطیها گاهی با غذا واکنش میداد و طعم آن را تغییر میداد. با این حال، این قوطیها به ارتش بریتانیا کمک کردند تا در جنگهای ناپلئونی و پس از آن، سربازان خود را بهتر تغذیه کنند.
تا اواخر قرن نوزدهم، فناوری کنسروسازی پیشرفتهای چشمگیری کرد. اختراع دیگ بخار توسط دنیس پاپن (Denis Papin) و اتوکلاو توسط چارلز شامبرلن (Charles Chamberland)، امکان استریلیزاسیون در دماهای بالاتر را فراهم کرد. این نوآوریها باعث شدند که کنسروها نهتنها ایمنتر شوند، بلکه تنوع بیشتری هم پیدا کنند. از گوشت و سبزیجات گرفته تا میوهها و سوپها، حالا همهچیز را میشد کنسرو کرد.
در اوایل قرن بیستم، اختراع درببازکنهای دستی و بهبود پوشش داخلی قوطیها (مانند استفاده از قلع برای جلوگیری از زنگزدگی) کنسروها را به محصولی قابلاعتمادتر و کاربرپسندتر تبدیل کرد. این پیشرفتها، همراه با تولید انبوه، کنسرو را از یک محصول نظامی به یک کالای خانگی تبدیل کردند.


غذاهای کنسروی که از جنگ آمدند
کنسروها در جنگهای ناپلئونی تنها برای تغذیه سربازان نبودند؛ آنها به نمادی از نوآوری و بقا تبدیل شدند. برخی از غذاهای کنسروی که در این دوره متولد شدند، هنوز هم در قفسههای فروشگاهها دیده میشوند. در ادامه به چند نمونه معروف اشاره میکنیم:
گوشت کنسروی (Corned Beef)
یکی از اولین غذاهای کنسروی که برای سربازان تولید شد، گوشت گاو نمکسود یا کورنبیف بود. این غذا به دلیل ماندگاری بالا و ارزش غذاییاش، بهسرعت در ارتشهای اروپا و بعدها آمریکا محبوب شد. در جنگ جهانی اول و دوم، کورنبیف به یکی از اصلیترین وعدههای غذایی سربازان تبدیل شد.
این غذا نهتنها انرژی لازم برای جنگیدن را تأمین میکرد، بلکه به دلیل وزن کم و ماندگاری طولانی، برای حمل در شرایط سخت ایدهآل بود. امروزه کورنبیف در بسیاری از کشورها، از ساندویچهای ساده گرفته تا غذاهای پیچیده مانند خوراکهای سنتی ایرلندی، استفاده میشود.
کنسرو ماهی (Sardines و Tuna)
ماهیهای کنسروی، بهویژه ساردین و تونماهی، از دیگر غذاهایی بودند که در جنگها به محبوبیت رسیدند. ساردینها در قوطیهای کوچک بستهبندی میشدند و به دلیل اندازه جمعوجور و ارزش غذایی بالا، برای سربازان ایدهآل بودند. تونماهی هم به دلیل طعم خوب و امکان استفاده در غذاهای مختلف، بهسرعت محبوب شد.
در ایران، کنسرو ماهی از سال ۱۳۱۶ در بندرعباس تولید شد و به یکی از محبوبترین غذاهای کنسروی تبدیل شد. امروزه، تنماهی یکی از پرفروشترین کنسروها در جهان است و در سالادها، ساندویچها و غذاهای متنوع استفاده میشود.
سوپهای کنسروی
سوپهای کنسروی، بهویژه سوپ سبزیجات و گوشت، در جنگهای ناپلئونی و پس از آن، راهی سریع برای تغذیه سربازان بودند. این سوپها نیازی به آمادهسازی پیچیده نداشتند و در شرایط سخت جبهه، گرما و انرژی لازم را به سربازان میدادند. برندهایی مانند Campbell’s در آمریکا بعدها این ایده را به سطحی جدید بردند و سوپ کنسروی را به بخشی از فرهنگ غذایی تبدیل کردند. سوپهای کنسروی هنوز هم به دلیل راحتی و تنوع، در بسیاری از خانهها محبوباند.
کنسروهای میوه و کمپوت
کنسروهای میوه، مانند کمپوت هلو، آناناس و گلابی، ابتدا برای تنوع غذایی سربازان و ملوانان تولید شدند. این محصولات نهتنها طعم خوشایندی داشتند، بلکه ویتامینهای ضروری مانند ویتامین C را تامین میکردند که در پیشگیری از بیماریهایی مانند اسکوربوت که یک بیماری ناشی از کمبود ویتامین سی است، حیاتی بود.
در ایران، کمپوتسازی در شهرهایی مانند مشهد از دهه ۱۳۱۰ آغاز شد و بهسرعت محبوب شد. امروزه، کمپوتها در دسرها، میانوعدهها و حتی غذاهای اصلی استفاده میشوند.
این غذاها نهتنها سربازان را در میدان جنگ نجات دادند، بلکه به مرور زمان به بخشی از رژیم غذایی مردم عادی تبدیل شدند. اما چگونه کنسرو از جبهههای جنگ به آشپزخانههای ما رسید؟


از جبهه به خانه: کنسرو در آشپزخانههای مدرن
با پایان جنگهای ناپلئونی، کنسروسازی راه خود را به زندگی غیرنظامی باز کرد. در قرن نوزدهم، با صنعتی شدن جوامع، نیاز به غذاهای آماده و ماندگار افزایش یافت. زنان که بهتدریج وارد بازار کار میشدند، وقت کمتری برای آشپزی داشتند. کنسروها با آمادهسازی سریع و قیمت مناسب، به راهحلی ایدهآل تبدیل شدند.
در دهه ۱۸۵۰، شرکتهایی مانند هاینز (Heinz) و کمپل (Campbell’s) در آمریکا شروع به تولید انبوه کنسروهای متنوع کردند. از رب گوجهفرنگی گرفته تا کنسرو لوبیا و سوپ، این محصولات بهسرعت جای خود را در آشپزخانههای آمریکایی و اروپایی باز کردند. این شرکتها نهتنها کیفیت کنسروها را بهبود بخشیدند، بلکه با بازاریابی هوشمندانه، کنسرو را به نمادی از راحتی و مدرنیته تبدیل کردند.
در ایران، کنسروسازی از سال ۱۳۱۶ با تولید کنسرو ماهی در بندرعباس آغاز شد. در دهههای بعد، برندهای مختلفی در ایران با تولید محصولاتی مانند رب گوجهفرنگی، خوراک لوبیا، کنسرو خاویار و کمپوت، بازار را تسخیر کردند. این محصولات بهویژه در شهرهای بزرگ که زندگی پرمشغلهتری داشتند، به محبوبیت رسیدند.
در جنگ جهانی دوم، کنسروها بار دیگر نقش کلیدی ایفا کردند. در جبهههای داخلی، دولتها مردم را به کنسروسازی خانگی تشویق کردند تا منابع غذایی را ذخیره کنند. در آمریکا، کتابهای راهنمای کنسروسازی منتشر شد و هزاران مرکز کنسرو خانگی راهاندازی شد. این روند باعث شد که کنسروها به بخشی از فرهنگ غذایی تبدیل شوند.
در جنگ جهانی دوم، همچنین جیرهبندی مواد غذایی در آمریکا و کشورهای متفقین، کمبود کنسروهای تجاری را به همراه داشت. دولت آمریکا مردم را به کاشت در باغهای پیروزی تشویق کرد، که تا سال ۱۹۴۳ بیش از ۲۰ میلیون باغچه تولید حدود ۴۰ درصد سبزیجات مصرفی را بر عهده داشتند. این محصولات اغلب برای کنسروسازی خانگی استفاده میشدند.
پوسترهای تبلیغاتی مانند «هرچه میتوانید، کنسرو کنید» زنان را به مشارکت در این تلاش میهنپرستانه تشویق میکردند. مراکز کنسروسازی محلی هم به مکانهایی برای همکاری اجتماعی تبدیل شدند.
امروزه، کنسروها در هر آشپزخانهای پیدا میشوند. از کنسرو لوبیا برای یک خوراک سریع گرفته تا تنماهی برای سالاد، این محصولات به ما کمک میکنند تا در دنیای پرمشغله امروزی، غذا را سریع و آسان آماده کنیم. تنوع کنسروها نیز شگفتانگیز است: از خورشت قورمهسبزی و فسنجان در ایران گرفته تا کنسروهای لوبیا چیلی و سوپ گوجهفرنگی در غرب، کنسروها به بخشی جداییناپذیر از رژیم غذایی جهانی تبدیل شدهاند.


تاثیرات کنسرو بر لجستیک نظامی و ذخیرهسازی غذا
کنسرو نهتنها گرسنگی سربازان را در میدانهای جنگ برطرف کرد، بلکه استراتژیهای نظامی را برای همیشه تغییر داد. پیش از اختراع کنسرو، ارتشها برای تامین غذا به منابع محلی یا حمل مواد غذایی فاسدشدنی وابسته بودند که اغلب به دلیل فساد یا مشکلات حملونقل، با کمبود مواجه میشدند.
نیکلاس آپرت با روش کنسروسازی، امکان حمل غذای مغذی و ماندگار را فراهم کرد و لجستیک نظامی را متحول ساخت. این فناوری به ارتشها اجازه داد تا بدون نگرانی از فساد غذا، عملیات طولانیمدت را در مناطق دوردست اجرا کنند. برای مثال، در جنگهای ناپلئونی، کنسروها به سربازان امکان دادند تا در کمپینهای طولانی مانند لشکرکشی به روسیه در سال ۱۸۱۲، بدون وابستگی به منابع محلی، تغذیه شوند. این نوآوری به کاهش تلفات ناشی از گرسنگی و بیماریهای مرتبط با سوءتغذیه کمک کرد و به یکی از عوامل کلیدی پیروزیهای نظامی تبدیل شد و بخشی از فرهنگ غذا در جنگ را متحول کرد.
در جنگ جهانی دوم، جیرههای نظامی مانند K Ration (۳۷۲۶ کالری، شامل سه وعده غذایی) و C Ration (با اقلامی مانند بیسکویت و قهوه فوری) برای سربازان طراحی شدند و نقش مهمی در تامین انرژی آنها داشتند.
کنسرو بهعنوان یکی از اولین فناوریهای غذایی مدرن، نقطه عطفی در تاریخ حفظ و ذخیره مواد غذایی بود. پیش از این، روشهای سنتی مانند خشک کردن، نمکسود کردن یا دودی کردن، محدودیتهای زیادی داشتند. این روشها نمیتوانستند طعم، بافت یا تنوع غذا را به خوبی حفظ کنند. کنسروسازی آپرت، با استفاده از فرآیند حرارتی، راه را برای صنعتی شدن تولید غذا هموار کرد و زمینهساز توسعه فناوریهای پیشرفتهتر مانند فریز کردن و بستهبندیهای وکیوم در قرنهای بعد شد.


نکات جذاب و ناگفته درباره کنسرو
کنسروها فقط قوطیهای فلزی پر از غذا نیستند؛ آنها داستانهایی از نوآوری، بقا و تغییر فرهنگی را در خود دارند. در ادامه چند نکته جالب که شاید ندانید:
- کنسروهای ۱۰۰ ساله هنوز سالماند: در سال ۱۹۷۴، قوطیهای کنسروی از کشتی غرقشده Bertrand در سال ۱۸۶۵ پیدا شدند. آزمایشها نشان داد که این غذاها هنوز قابلخوردن بودند، گرچه طعم و ظاهرشان کمی تغییر کرده بود. این موضوع نشاندهنده قدرت فناوری کنسروسازی در حفظ غذا برای دههها است.
- کنسرو و فضا: کنسروها به فضا هم راه یافتند. در ماموریتهای فضایی اولیه ناسا، غذاهای کنسروی به دلیل ماندگاری بالا و وزن کم، انتخاب اصلی فضانوردان بودند. حتی امروز، برخی از غذاهای فضایی از فناوریهای مشتقشده از کنسروسازی استفاده میکنند.
- تاثیر فرهنگی کنسروها: کنسروها نهتنها غذا را تغییر دادند، بلکه به هنر هم راه یافتند. قوطیهای سوپ Campbell’s در آثار اندی وارهول، هنرمند پاپآرت، به نمادی از فرهنگ مصرفگرایی تبدیل شدند. این آثار در دهه ۱۹۶۰ به شهرت رسیدند و نشاندهنده نفوذ کنسروها در فرهنگ مدرن بودند.
- کنسرو و جنگهای جهانی: در جنگ جهانی اول و دوم، کنسروها به دلیل وزن کم و ماندگاری بالا، به یکی از مهمترین منابع غذایی ارتشها تبدیل شدند. در جنگ جهانی دوم، کنسروهای SPAM (گوشت فشرده) در آمریکا به قدری محبوب شدند که حتی پس از جنگ، به بخشی از فرهنگ غذایی برخی کشورها تبدیل شدند.
- کنسرو و محیط زیست: کنسروها، به دلیل امکان بازیافت قوطیهای فلزی، یکی از پایدارترین روشهای بستهبندی غذا هستند. امروزه، بیش از ۷۵ درصد قوطیهای فلزی در جهان بازیافت میشوند، که این موضوع کنسروها را به گزینهای سازگار با محیط زیست تبدیل کرده است.
کنسرو در ایران: از بندرعباس تا قفسههای سوپرمارکت
در ایران، کنسروسازی از سال ۱۳۱۶ با تاسیس اولین کارخانه کنسرو ماهی در بندرعباس آغاز شد. این کارخانه، که ابتدا بر تولید کنسرو ماهی تمرکز داشت، نقطه شروعی برای صنعتی شدن تولید غذا در ایران بود. در دهههای بعد، با توسعه فناوری و افزایش تقاضا، کنسروهای متنوعی مانند رب گوجهفرنگی، خوراک لوبیا، کنسرو خاویار و کمپوت به بازار آمدند.
در دوران جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹-۱۳۶۷)، کنسروها نقش مهمی در تامین غذای سربازان و مردم داشتند. کنسروهای ماهی، لوبیا و خورشتهای آماده به دلیل ماندگاری بالا و امکان حمل آسان، در جبههها و مناطق جنگی به وفور استفاده میشدند. این دوره به گسترش صنعت کنسروسازی در ایران کمک کرد و برندهای داخلی را به تولید محصولات متنوعتر تشویق کرد.
امروزه، بیش از ۱۵۰ کارخانه کنسروسازی در ایران فعالاند و محصولاتی متنوع از خورشت قورمهسبزی و قیمه گرفته تا کنسرو ذرت و نخودفرنگی تولید میکنند. این تنوع نشاندهنده اهمیت کنسروها در فرهنگ غذایی ایران است. برای مثال، کنسروهای خورشتهای سنتی مانند قورمهسبزی و فسنجان، امکان دسترسی به غذاهای سنتی را در زمان کم فراهم کردهاند و بهویژه برای دانشجویان، کارمندان و خانوادههای پرمشغله محبوباند.
چالشها و نگرانیها در مورد کنسروها
با وجود تمام مزایای کنسروها، این فناوری بدون چالش نیست. یکی از نگرانیهای اصلی، استفاده از بیسفنول A (BPA) در پوشش داخلی قوطیهای فلزی است. این ماده شیمیایی میتواند به غذا منتقل شود و نگرانیهایی درباره تاثیرات آن بر سلامتی ایجاد کرده است. هرچند تحقیقات نشان دادهاند که در مقادیر کم، BPA بیخطر است، اما بسیاری از شرکتها به سمت قوطیهای بدون BPA حرکت کردهاند.
نگرانی دیگر، کاهش ارزش غذایی برخی کنسروها به دلیل فرآیند حرارتی است. گرچه این فرآیند میکروبها را از بین میبرد، اما میتواند برخی ویتامینهای حساس به گرما، مانند ویتامین C را کاهش دهد. با این حال، تحقیقات نشان دادهاند که کنسروهای میوه و سبزیجات، به دلیل برداشت در اوج تازگی و کنسرو شدن بلافاصله، گاهی مواد مغذی بیشتری نسبت به محصولات تازهای که برای مدت طولانی ذخیره شدهاند، حفظ میکنند.
از نظر محیط زیستی، تولید قوطیهای فلزی انرژیبر است و برخی منتقدان معتقدند که باید به سمت بستهبندیهای سبکتر مانند کیسههای ریتورت حرکت کرد. با این حال، بازیافتپذیری بالای قوطیهای فلزی این مشکل را تا حدی جبران میکند.


آینده کنسرو: نوآوری یا بازگشت به سنت؟
با پیشرفت فناوری، کنسروسازی هم در حال تحول است. کیسههای ریتورت (Retort Pouches)، که سبکتر و انعطافپذیرتر از قوطیهای فلزی هستند، بهتدریج جای کنسروهای سنتی را میگیرند. این کیسهها نهتنها حملونقل آسانتری دارند، بلکه نیاز به انرژی کمتری برای تولید دارند و میتوانند در مایکروویو گرم شوند.
روشهای استریلیزاسیون پیشرفته، مانند استریلیزاسیون با فشار بالا (HPP)، هم در حال توسعهاند. این روشها امکان حفظ طعم و مواد مغذی غذا را بدون نیاز به حرارت زیاد فراهم میکنند. همچنین، فناوریهای بستهبندی هوشمند، مانند نشانگرهای تازگی که تغییر رنگ میدهند، میتوانند ایمنی و کیفیت کنسروها را بهبود بخشند.
با این حال، گرایش به غذاهای تازه و ارگانیک باعث شده برخی به کنسروها به دیده تردید نگاه کنند. در پاسخ به این روند، شرکتهای کنسروسازی به تولید محصولاتی با مواد اولیه ارگانیک و بدون افزودنی روی آوردهاند. برای مثال، کنسروهای لوبیا و سبزیجات ارگانیک در بسیاری از کشورها محبوبیت پیدا کردهاند.
در ایران هم، شرکتها در حال نوآوری هستند. برای مثال، برخی برندها کنسروهای غذاهای سنتی مانند خورشت کرفس یا بادمجان را با طعم خانگی تولید میکنند. این محصولات نهتنها برای مصرف داخلی، بلکه برای صادرات به کشورهای همسایه همعرضه میشوند.
نتیجهگیری: قوطیای که دنیا را تغییر داد
کنسرو، این اختراع ساده اما انقلابی، از میدانهای جنگ ناپلئون تا آشپزخانههای مدرن راه درازی پیموده است. نیکلاس آپرت شاید هرگز تصور نمیکرد که ایدهاش برای تغذیه سربازان، روزی به بخشی از زندگی روزمره میلیونها نفر تبدیل شود. کنسروها نهتنها گرسنگی را در جنگها برطرف کردند، بلکه به ما آموختند که نوآوری میتواند حتی در سادهترین چیزها، دنیا را تغییر دهد.
چه در حال باز کردن یک قوطی تونماهی برای ناهار باشید و چه یک کمپوت هلو برای دسر، لحظهای به این فکر کنید که این قوطی کوچک، داستان بزرگی پشت سر دارد؛ داستانی از جنگ، بقا و خلاقیت. کنسروها نهتنها یک فناوری غذایی بودند، بلکه به نمادی از پیشرفت بشر تبدیل شدند. در آینده، با نوآوریهای جدید، کنسروها همچنان جایگاه خود را در زندگی ما حفظ خواهند کرد، چه در قالب قوطیهای فلزی سنتی و چه در بستهبندیهای مدرن و پایدار.
سفر تصویری در تاریخ کنسرو
از خطوط تولید اولیه و ماشینآلات قوطیسازی در آغاز قرن بیستم گرفته تا دستان زنانی که در دوران جنگ جهانی دوم میوهها را کنسرو میکردند، تاریخ کنسرو پر است از لحظات ماندگار. در این گالری، با تصاویری کمیاب و دیدنی، سیر تحول کنسرو را از یک اختراع جنگی تا تبدیل شدنش به بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره مرور میکنیم.

















