مرزنگوش (مرزنجوش) گیاهی معطر از خانواده نعنا است. این گیاه به دلیل رایحه مطبوعش در آشپزی و آروماتراپی کاربرد دارد. از ین گیاه در اکثر غذا‌های ایتالیایی به عنوان ادویه مصرف می‌شود و علاوه بر عطر خوب خواص دارویی زیادی دارد. مرزنگوش در درمان نفخ، اسهال، یبوست، درد و گرفتگی عضلات، برونشیت، بی خوابی و خستگی موثر است. در ادامه به خواص این گیاه به ویژه تاثیر آن در درمان سرفه می‌پردازیم.
ارزش غذایی مرزنگوش
جدول ارزش غذایی مرزنگوش (Origanum vulgare) یا همان «پونه کوهی» برای مقدار ۱۰۰ گرم از برگ خشک آن آورده شده است. توجه داشته باشید که این ارقام تقریبی هستند و بسته به نوع، شرایط کشت و فرآوری ممکن است متفاوت باشند:
| ماده مغذی | مقدار در ۱۰۰ گرم مرزنگوش خشک |
|---|---|
| انرژی (کالری) | ۲۶۵ کیلوکالری |
| پروتئین | ۹٫۰ گرم |
| چربی | ۴٫۳ گرم |
| کربوهیدرات | ۶۸٫۹ گرم |
| فیبر غذایی | ۴۲٫۵ گرم |
| قند | ۴٫۱ گرم |
| کلسیم | ۱۵۹۷ میلی‌گرم |
| آهن | ۳۶٫۸ میلی‌گرم |
| منیزیم | ۲۷۰ میلی‌گرم |
| فسفر | ۱۴۸ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۱۲۶۰ میلی‌گرم |
| سدیم | ۲۵ میلی‌گرم |
| روی (زینک) | ۲٫۷ میلی‌گرم |
| ویتامین C | 2.3 میلی‌گرم |
| ویتامین A (بتا کاروتن) | ۶۹۰۰ واحد بین‌المللی (IU) |
| ویتامین K | 622 میکروگرم |
در ادامه جدول ارزش غذایی مرزنگوش تازه (برگ سبز و تازه) برای مقدار ۱۰۰ گرم آورده شده است. این مقادیر نیز تقریبی هستند و بسته به محل رشد و برداشت ممکن است کمی تفاوت داشته باشند:
| ماده مغذی | مقدار در ۱۰۰ گرم مرزنگوش تازه |
|---|---|
| انرژی (کالری) | ۴۷ کیلوکالری |
| پروتئین | ۱٫۶ گرم |
| چربی | ۰٫۴ گرم |
| کربوهیدرات | ۱۱٫۰ گرم |
| فیبر غذایی | ۶٫۸ گرم |
| قند | ۰٫۰ گرم |
| کلسیم | ۱۵۷ میلی‌گرم |
| آهن | ۴٫۴ میلی‌گرم |
| منیزیم | ۴۵ میلی‌گرم |
| فسفر | ۵۰ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۲۷۰ میلی‌گرم |
| سدیم | ۱۵ میلی‌گرم |
| روی (زینک) | ۰٫۳ میلی‌گرم |
| ویتامین C | 2.5 میلی‌گرم |
| ویتامین A (بتا کاروتن) | ۹۵۰ واحد بین‌المللی (IU) |
| ویتامین K | 621 میکروگرم |
تاثیر مرزنگوش بر سرفه
- تقویت سیستم ایمنی
عناصر ضد باکتریایی، ضد قارچ و ضد ویروس مثل کارواکرول و تیمول موجود در این گیاه باعث تقویت سیستم ایمنی در مقابل این عوامل بیماریزا می‌شود. کارواکرول به ویروس‌ها حمله می‌کند و آن‌ها را از غشاء سلولی تضعیف می‌کند، در ادامه تیمول می‌تواند باکتری‌های مقاوم که از عوامل سرفه هستند را از بین ببرد.
- تسکین گلودرد
عوامل سرفه مختلف است، گاهی به دلیل وجود باکتری یا ویروس است، اما گلودرد هم می‌تواند از دلایل شایع سرفه باشد. در اینصورت مصرف برگ‌های گیاه باعث تسکین گلودرد و درنتیجه سرفه‌های ناشی از آن خواهد بود.
- خلط آور
عطر قوی این گیاه اثر خلط آور دارد،مصرف دمنوش داغ مرزنگوش باعث خارج شدن خلط می‌شود. خلط از دلایل اصلی سرفه و سایر مشکلات تنفسی است.
- رفع مشکلات تنفسی
اثبات شده است که مرزنگوش دارای مقدار زیادی آنتی اکسیدان است، این آنتی اکسیدان‌ها می‌توانند در رفع مشکلات تنفسی و آسم موثر باشند، همانطور که قبلا گفته شد این گیاه می‌تواند با میکروب‌ها مبارزه کرده و دستگاه تنفس را از عواملی که باعث سرفه‌های شدید می‌شود پاک کند.
- درمان درد
سرفه‌های شدید اغلب به گلو درد و سینه درد منتهی می‌شود، مصرف برگ‌های گیاه مرزنگوش علائم و درد آنفلوآنزا را تسکین می‌دهد. برای تسکین سرفه می‌توان گیاه را به صورت تازه، خشک‌شده و اسانس روغنی مصرف کرد.
طرز تهیه دمنوش مرزنگوش
می‌توانید به اندازه یک قاشق برگ‌های مرزنگوش تازه یا خشک شده را داخل یک قوری آب جوش ریخته و صبر کنید تا دم بکشد، تقریبا بعد از حدود ۵ دقیقه آماده مصرف خواهد بود. بهتر است برای رفع سرفه این دمنوش را خالی مصرف کنید اما در صورت تمایل می‌توانید از عسل به عنوان شیرین کننده طبیعی استفاده کنید یا برای بهتر کردن طعم آن یک برش لیمو در دمنوشتان بیاندازید.
می‌دانیم که اسانس مرزنگوش از برگ‌های تازه گرفته شده است بنابراین خواص برگ تازه برای درمان سرفه را خواهد داشت. به این منظور می‌توانید چند قطره از اسانس خوراکی مرزنگوش را داخل آب داغ ریخته و برای درمان سرفه‌‌هایتان میل کنید.
یکی از ساده‌ترین روش‌های بهره بردن از فواید این گیاه این است که کپسول آن را از عطاری‌های معتبر تهیه و مصرف کنید. با این روش احتیاجی به آب جوش یا دم کردن دمنوش و غیره نیست. اثرات مرزنگوش در درمان سرفه در هر فرد بسته به شدت سرفه یا گلو درد و مقدار مصرف متفاوت است.
موارد منع مصرف مرزنگوش
به یاد داشته باشید که خوردن بیش از ۳ فنجان مرزنگوش در روز توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد آن ممکن است سمی و حتی کشنده باشد، در صورتیکه از بیماری خاصی رنج می‌برید یا دارو مصرف می‌کنید حتما قبل از مصرف این گیاه با پزشکتان مشورت کنید. آلرژی در بعضی افراد دیده شده است پس در صورتیکه به گیاهانی مثل لوندر، ریحان و غیره حساسیت دارید بهتر است از مرزنگوش استفاده نکنید. مصرف این گیاه دارویی در زمان بارداری و برای و کودکان زیر ۵ سال توصیه نمی‌شود.
