یکی از رسم و رسومهای ایرانی، برگزاری جشن دندونی و پختن آش دندونی به مناسبت درآمدن اولین دندانهای کودک است. در این مراسم غذاهای مختلفی تهیه میشود، اما پای ثابت این جشن نوعی آش پر ملات و مقوی معروف به آش دندونی یا دندونک است. در طرز تهیه آش دندونی از مقدار زیادی حبوبات و سبزی استفاده میشود.
نکته متمایزکننده آش دندونی در مقایسه با بسیاری از انواع دیگر آش استفاده از جو و گندم است. جو و گندم هم آش را لعابدار میکند و هم به راحتی زیر دندان حس میشود. علاوه بر آن، استفاده از گوشت و عصاره قلم باعث شده تا این غذا بسیار مقوی باشد.
دلیل دیگر شهرت آش دندونی تزیین روی آن است که عموما به مناسبت دندان درآوردن بچه روی آش را با کشک، پیاز، سیر و نعناع داغ به شکل یک دندان تزیین میکنند.
اگر تا به حال آش دندونی درست نکردهاید و دست تنها هستید، خودتان آستینها را بالا بزنید. دستور تهیه را جلویتان بگذارید و از اولینها نترسید. دستور تهیه را دنبال کنید و مطمئن باشید آش دندونی یا همان آش حبوبات شما بسیار خوشمزه خواهد شد.
مواد لازم برای تهیه آش دندونی
- گوشت گوسفندی خرد شده 250 گرم
- قلم گوساله یک عدد
- پیاز درشتیک عدد
- نخود نصف لیوان
- لوبیا چیتی نصف لیوان
- لوبیا قرمزنصف لیوان
- گندمیک لیوان
- عدسنصف لیوان
- برنج نیم دانهیک لیوان
- جویک لیوان
- نمکبه مقدار لازم
- فلفل سیاه آسیاب شدهبه مقدار لازم
- دارچینبه مقدار لازم
- زردچوبه به مقدار لازم
مواد لازم برای تزیین آش دندونی
- پیاز (خلالی شده) دو عدد
- سیر (ریز خرد شده) پنج حبه
- نعنا خشک به مقدار لازم
- کشک پاستوریزه کالهبه مقدار لازم
- گردو خرد شده نصف لیوان
- کشمش نصف لیوان
- کره پاستوریزه کالهنصف قاشق غذاخوری
طرز تهیه آش دندونی
مرحله اول
برای تهیه آش دندونی اولین کاری که باید انجام دهید قرار دادن حبوبات در یک کاسه آب گرم است. برای جلوگیری از ایجاد نفخ، تمامی حبوبات باید به صورت جداگانه داخل کاسهای قرار داده و روی آنها آب گرم ریخته شود.همین کار را برای گندم و جو هم انجام دهید. حبوبات، گندم و جو باید حداقل هفت تا هشت ساعت خیس بخورند. به طور کلی بهتر است حبوبات، گندم و جو را از یک روز قبل بخیسانید تا برای تهیه آش دندونیِ روز بعد آماده شوند. در این مدت، چندین بار آب داخل کاسهها را عوض کنید.
مرحله دوم
حالا که حبوبات، گندم و جو به خوبی خیس خوردهاند، آنها را همراه با برنج و با مقدار مناسبی آب داخل یک قابلمه بزرگ بریزید. قابلمه را روی حرارت قرار دهید تا بپزند. البته بهتر است برنج، عدس، جو و گندم را دیرتر به قابلمه اضافه کنید یا آنها را جداگانه بپزید. زیرا زمان پخت آنها از سایر حبوبات کمتر است.
مرحله سوم
در این مرحله از طرز تهیه آش دندونی، یک عدد پیاز درشت را پوست بکنید و به چهار قسمت تقسیم کنید. قلم گوساله و گوشت گوسفندی خرد شده را همراه با پیاز خرد شده داخل یک قابلمه پر از آب بریزید. قابلمه را روی حرارت زیاد قرار دهید. بعد از آن، مقداری زردچوبه و دارچین به قابلمه در حال پخت اضافه کنید. هنگامی که آب به جوش آمد، زیر شعله را پایین بیاورید و درب قابلمه را بگذارید. صبر کنید تا گوشت کاملاً بپزد.
مرحله چهارم
پس از این که گوشت به خوبی پخته شد، مواد داخل قابلمه را از یک صافی عبور دهید. آب داخل قابلمه را دور نریزید و داخل یک کاسه یا قابلمه دیگر نگه دارید. مغز استخوان را خالی کنید و کنار بگذارید و سپس استخوان قلم را دور بیندازید. پس از این که گوشت کمی خنک شد، آن را با گوشتکوب بکوبید یا ریش ریش کنید.
مرحله پنجم
پس از این که گندم به خوبی پخته شد و لعاب انداخت، آب گوشت را همراه با گوشت کوبیده شده و مغز استخوان به قابلمه اضافه کنید. زیر شعله را کم کنید تا هم مواد به خوبی بپزند و هم آش دندونی شما ته نگیرد. پس از پخته شدن حبوبات، آنها را آبکش کنید و به قابلمه آش اضافه کنید. در صورتی که آش زیادی غلیظ شد، مقداری آب جوش به آن اضافه کنید. آش را مرتب هم بزنید تا ته نگیرد. مقداری از مزه آش بچشید و به مقدار لازم نمک و فلفل آسیاب شده اضافه کنید. درب قابلمه را قرار دهید و اجازه دهید تا آش با حرارت ملایم بپزد و جا بیفتد.
مرحله ششم
در همین حین پیاز داغ، نعناع داغ و سیر داغ را آماده کنید. برای تهیه پیاز داغ دو عدد پیاز را پوست بکنید و به صورت خلالی خرد کنید. مقداری روغن داخل یک تابه بریزید و پیازها را اضافه کنید. تابه را روی حرارت قرار دهید تا پیازها سرخ و کاراملی شوند. برای تهیه سیر داغ حدود چهار تا پنج حبه سیر را پوست بکنید و ریز خرد کنید. یک ماهیتابه بردارید و مقداری روغن داخل آن بریزید. سیر خرد شده را اضافه کرده و ماهیتابه را روی حرارت قرار دهید تا سیر سرخ شود. اما برای تهیه نعناع داغ کافیست داخل یک ماهیتابه کوچک روغن بریزید و روی حرارت قرار دهید. مقداری نعناع خشک اضافه کنید و در حدی که تغییر رنگ دهد تفت دهید. سپس، وقتی تغییر رنگ داد، قبل از آن که سیاه شود، از روی شعله بردارید تا نسوزد.
مرحله هفتم
پس از این که آش به خوبی جا افتاد، آن را داخل ظرف مورد نظرتان بریزید . روی آن را به شکل دلخواه و با خلاقیت خودتان با استفاده از کشک پاستوریزه، سیر داغ، پیاز داغ و نعناع داغ تزئین کنید. همینطور میتوانید نصف لیوان گردو خرد شده را همراه با نصف لیوان کشمش با کمی کره پاستوریزه در یک تابه تفت داده و از آن برای تزئین روی آش دندونی استفاده کنید. آش دندونی خوشمزه و مقوی شما آماده سرو است؛ نوش جان!
فوت و فنهای طرز تهیه آش دندونی
- پیشنهاد میکنیم برای تهیه این آش از گندم پوست کنده استفاده کنید که زمان پخت کمتری دارد.
- برای خوش طعم شدن آش میتوانید حدود نصف پیاز داغ، نعناع داغ و سیر داغ را داخل آش بریزید. مواد را به آرامی هم بزنید و اجازه دهید تا آش با این مواد چند قل بخورد.
- در صورتی که دوست دارید گوشت را زیر دندان احساس کنید، میتوانید به جای کوبیدن، آن را با دست ریش ریش کنید.
- در صورتی که به جای گوشت از قرص عصاره گوشت استفاده میکنید، دیگر به آش نمک نزنید.
- آشهای محلی ایرانی سرشار از مواد مغذی هستند. اگر به تغذیهتان اهمیت میدهید یا طرفدار پر و پا قرص آش هستید، ما به شما آش شولی یزدی، آش کلم قمری، آش گیلدیک اردبیلی یا حتی آش شوربا را پیشنهاد میکنیم.