کاکائو از درختی به اسم تئوبروما، تیره پنیرکیان به دست می‌آید. این درخت ارتفاعی بین ۴ تا ۱۰ متر دارد و زیر سایه درختان بزرگ‌تر از خود رشد می‌کند. برگ‌های این درخت ساده است و گل‌های قرمز و کوچکی دارد که به طور منظم کنار هم قرار گرفته‌اند.
میوه این درخت تقریبا هم اندازه خیار، با رنگی زرد مایل به قهوه‌ای است. داخل هر میوه تیره پنیرکیان، درون یک بافت گوشتی، بین ۲۴ تا ۴۵ عدد دانه قرار گرفته است.
بعد از چیدن میوه این درخت آن را جایی نگه داری می‌کنند و بعد از پوسیده شدن میوه‌ها، دانه‌های آن را جدا کرده و مورد استفاده قرار می‌دهند. پودر کاکائو از فشرده شدن دانه‌های داخل میوه درخت تیره پنیرکیان به دست می‌آید.
این درخت در اکثر مناطق جهان کشت و از میوه آن استفاده می‌شود اما عمده‌ترین تولید کنندگان این محصول ساحل عاج، غنا و نیجریه هستند. دانه‌های درخت تئوبروما طی فرآیندی به پودر کاکائویی که در بازار در دسترس افراد است، تبدیل می‌شوند.
کاکائو چیست؟
کاکائو نام یک درخت گرمسیری و میوه‌ای است. غلاف‌های بزرگ این درخت حاوی ده‌ها دانه است که منبع تولید محصولات شکلاتی جهان است. کشاورزان برای تولیدش ابتدا دانه‌ها را تمیز و تخمیر می‌کنند، سپس آنها را برای تولیدکنندگانی می‌فرستند که آن دانه‌های خام را به پودر تبدیل می‌کنند.
کاکائوی خامِ فرآوری شده یک ابر غذای فوق‌العاده است که سرشار از آنتی اکسیدان، غنی از فیبر و حاوی مواد مغذی مانند آهن، پتاسیم و منیزیم است.
می‌توانید دانه‌های فرآوری شده را به صورت پودر در آورید و از آن برای تهیه کاکائوی داغ، تزئین غذاها و دسرهای صبحانه یا به عنوان یک وسیله برای مزه دار کردن گوشت استفاده کرد.
داستانی گره خورده با غذای خدایان
کاکائو بومی آمریکای جنوبی است و اولین بار توسط اولمک‌ها در جنوب مکزیک کشت شد. گفته می‌شود کلمه «کاکائو» از نام اولمک کاکاوا گرفته شده است؛ تئوبروما یونانی به معنای «غذای خدایان» است.
اولمک‌ها بعدا این دانه‌ها را به دست مایاها و آزتک‌ها هم رساندند، آنها دانه‌ها را برشته و آسیاب کردند تا یک نوشیدنی کاکائویی با طعم خاص درست کنند.
وانیل، فلفل چیلی و عسل، بخشی از ترکیبی بود که همراه کاکائو می‌شد و نوشیدنی باستانی با کاکائو داغ را ایجاد می‌کرد. اگرچه این دانه هنوز در کشور بومی خود یعنی آمریکای جنوبی (عمدتا در برزیل) کشت می‌شود، اما اکنون بیش از نیمی از کاکائو جهان از غرب آفریقا می‌آید.
کاکائو چه طعمی دارد؟
کاکائو خام مملو از پالپ شیرین و مغذی و دانه‌هایی به طول یک اینچ است که به دانه‌های کاکائو معروف هستند. به طور کلی کاکائو طعمی تلخ و خاکی دارد و مانند شکلات تلخ شیرین نشده است و بافتی ترد مانند دانه قهوه دارد.
زمان‌بر اما با نتیجه‌ای معجزه‌گونه
چند مرحله لازم برای تبدیل کاکائو به پودر و به صورت کلی تولید و تهیه پودر کاکائو وجود دارد:
۱٫ کشاورزان دانه‌ها را برداشت می‌کنند: ابتدا، کشاورزان، غلاف‌های بذر را که حاوی ده‌ها دانه و پالپ سفید است، باز می‌کنند. سپس دانه‌ها را همراه با پالپش از غلاف خارج می‌کنند.
۲٫ دانه‌ها تخمیر می‌شوند: سپس، کشاورزان دانه‌ها و پالپ را با برگ‌های موز می‌پوشانند و اجازه می‌دهند تا ۹ روز تخمیر شوند تا طعم خاص ایجاد شود. در طی این فرآیند، تغییر رنگ صورت می‌گیرد و طعم شکلاتی ایجاد می‌شود.
۳٫ دانه‌ها خشک می‌شوند: در مرحله بعد، کشاورزان دانه‌های تخمیر شده را تا ۱۴ روز روی چوب بامبو یا چوب‌های دیگر خشک می‌کنند.
۴٫ تولیدکنندگان دانه‌های را تفت می‌دهند: پس از برداشت، تخمیر و خشک کردن بذرها، کشاورزان آنها را برای پردازش بیشتر به تولیدکنندگان مختلف می‌فرستند. سپس دانه‌ها را روی حرارت کم تفت می‌دهند تا طعم شکلات مشخص شود.
۵٫ دانه‌ها از طریق یک فرآیند باز می‌شوند: تولیدکنندگان فرآیند ورقه‌زنی را شروع می‌کنند، در این مرحله از هوای گرم برای جدا کردن دانه‌ها یا قسمت گوشتی کاکائو از پوسته استفاده می‌شود. در این مرحله تکه‌های شکلات، پودر، کره و سایر محصولات هم تولید می‌شوند.
نحوه استفاده از کاکائو
چند راه برای مصرف کاکائو در آشپزی شما وجود دارد.
۱٫ به عنوان چاشنی: می‌توانید آن را روی ماست، بستنی یا گرانولا بپاشید یا از آن به عنوان یک میان وعده انفرادی لذت ببرید.
۲٫ به عنوان ادویه: در حالی که اکثر ما استفاده از این دانه و پودرش را فقط محدود به استفاده در دسرها و غذاهای صبحانه می‌دانیم، می‌توانید از آن برای افزودن طعم خاکی غنی به خورش‌هایی که با گوشت گاو، سس‌های باربیکیو و فلفل قرمز تهیه می‌شوند، استفاده کنید.
۳٫ به اسموتی‌ها اضافه کنید: می‌توانید یک قاشق چای‌خوری کاکائو را به اسموتی صبحگاهی خود اضافه کنید تا طعم شکلاتی پیدا کند.
۴٫ به عنوان مرینیت خشک: چند قاشق غذاخوری کاکائو و قهوه را با هم مخلوط کنید و برای تهیه استیک و کباب آن را روی گوشت بپاشید.
فواید کاکائو
کاکائو حاوی انواع مختلفی از مواد شیمیایی از جمله آنتی اکسیدان‌هایی به نام فلاونوئیدها است. مشخص نیست که این فلاونوئیدها چطور ممکن است در بدن کار کنند اما به نظر می‌رسد که باعث شل شدن رگ‌ها می‌شوند. اما به طور کلی فواید کاکائو شامل موارد زیر است:
- سندرم خستگی مزمن
- بهبود عملکرد کبد و سیروز کبدی
- بهبود عملکرد ذهنی
- بهبود یبوست
- بهبود حرکت افراد مبتلا به پارکینسون
- کاهش وزن
- بهبود آسم و برونشیت و احتقان ریه
- جلوگیری از چین و چروک
- جلوگیری از ترک‌های پوستی در دوران بارداری
- کاکائو و کنترل کم خونی
استفاده از کاکائو به عنوان حشره کش: تحقیقات اولیه نشان می دهد که استفاده از روغن کاکائو روی پوست برای نیش حشراتی مگس را کاهش می‌دهد.
اثرات جانبی کاکائو
- خوردن کاکائو به احتمال زیاد برای اکثر مردم بی‌خطر است چون حاوی کافئین و مواد شیمیایی مفید است. خوردن مقادیر زیاد ممکن است باعث عوارض جانبی مرتبط با کافئین مانند عصبی شدن، افزایش ادرار، بی خوابی و افزایش ضربان قلب شود.
- می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک پوستی، یبوست و سردردهای میگرنی شود.
- همچنین می‌تواند باعث ناراحتی‌های گوارشی از جمله حالت تهوع، ناراحتی روده، غرش معده و گاز شود.
- استفاده از کره کاکائو روی پوست احتمالا برای اکثر افراد بی‌خطر است. با این حال می‌تواند باعث ایجاد بثورات شود.
اقدامات احتیاطی و هشدارهای ویژه برای مصرف کاکائو
بارداری و شیردهی: کاکائو در دوران بارداری و در دوران شیردهی در صورت استفاده به اندازه متوسط یا مقادیری که معمولا در غذاها وجود دارد، احتمالا ایمن است. اما حتما بر میزان مصرف خود نظارت داشته باشید.
مصرف زیاد کاکائو در بارداری: مصرف بی از حدش به‌خاطر داشتن کافئین بیشتر، احتمالا ناامن است. کافئین موجود از جفت عبور می‌کند و غلظت خون جنین مشابه سطح مادر را تولید می کند. اگرچه بحث برانگیز است، برخی شواهد نشان می‌دهد که دوزهای بالای کافئین در دوران بارداری ممکن است با زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و سقط جنین مرتبط باشد.
کافئین در دوران شیردهی هم نگران‌کننده است. تصور می‌شود که غلظت کافئین شیر مادر تقریبا نصف سطح کافئین در خون مادر باشد. اگر مادر بیش از حد شکلات بخورد، ممکن است نوزاد شیرخوار به دلیل کافئین، تحریک‌پذیر شود و مدفوع مکرر داشته باشد.
اختلالات اضطرابی: این نگرانی وجود دارد که کافئین موجود در مقادیر زیاد کاکائو ممکن است اختلالات اضطرابی را بدتر کند.
اختلالات خونریزی: به طور کل این دانه می‌تواند لخته شدن خون را کند کند و مصرف زیادش ممکن است خطر خونریزی و کبودی را در افراد مبتلا به اختلالات خونریزی افزایش دهد.
بیماری‌های قلبی: کافئین موجود در این پودر ممکن است باعث ضربان قلب نامنظم در برخی افراد شود و در افراد مبتلا به بیماری قلبی باید با احتیاط مصرف شود.
دیابت: به نظر می‌رسد به طور کلی این خوشمزه، سطح قند خون را افزایش دهد و ممکن است در کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت اختلال ایجاد کند.
اسهال: کافئین موجود در کاکائو، به خصوص زمانی که به مقدار زیاد مصرف شود، می تواند اسهال را بدتر کند.
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD): به نظر می‌رسد کاکائو مانع کارایی دریچه‌ای در لوله مری می‌شود که از برگشت محتویات معده به لوله غذا یا راه هوایی جلوگیری می‌کند و این می‌تواند علائم GERD را بدتر کند.
گلوکوم یا فشار چشم: کافئین باعث افزایش فشار در چشم می‌شود و در افراد مبتلا به گلوکوم باید با احتیاط مصرف شود.
فشار خون بالا: کافئین موجود ممکن است فشار خون را در افراد مبتلا به فشار خون بالا افزایش دهد. با این حال، برای افرادی که در حال حاضر مقدار زیادی کافئین مصرف می کنند، ممکن است افزایش زیادی ایجاد نکند.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS): کافئین به خصوص زمانی که به مقدار زیاد مصرف شود، می تواند اسهال را بدتر کند و ممکن است علائم IBS را بدتر کند.
سردردهای میگرنی: به طور کلی موادی که کافئین دارند ممکن است باعث ایجاد میگرن در افراد حساس شود.
پوکی استخوان: کافئین ممکن است میزان کلسیم آزاد شده در ادرار را افزایش دهد. بنابراین افراد مبتلا به پوکی استخوان باید این نوشیدنی را با احتیاط مصرف شود.
جراحی: به طور کلی نوشیدن و خوردنش ممکن است در کنترل قند خون در طول و بعد از عمل جراحی اختلال ایجاد کند. حداقل ۲ هفته قبل از جراحی برنامه‌ریزی شده مصرفش را متوقف کنید.
ضربان قلب سریع و نامنظم (تاکی آریتمی): ضربان قلب را افزایش می‌دهد و حتی ممکن است ضربان قلب نامنظم را بدتر کنند.
کاکائو برای کودکان
بهتر است مصرف محصولات کاکائو و شکلات را تا نزدیک به دومین سال تولد کودک به تاخیر بیاندازید چون هم حاوی کافئین است و هم اغلب شکر دارند. با این حال، مصرف کاکائو داغ برای کودکان آن هم به صورت کم و جرعه جرعه مشکلی ندارد.
کاکائو کافئین دارد؟
یک قاشق غذاخوری پودر کاکائو خالص حاوی ۱۲ میلی‌گرم کافئین است. این حدود یک هشتم مقدار کافئین موجود در ۱۰۰ گرم پودر شیرین شده حاوی حدود ۲۳۰ میلی گرم کافئین است.
آیا کاکائو کافئین بیشتری نسبت به قهوه دارد؟
یک وعده کاکائو به عنوان میان وعده حاوی حدود نیمی از کافئین یک فنجان قهوه دم شده است. علاوه بر این، همچنین حاوی حدود ۱۰ برابر بیشتر از کافئین تئوبرومین است. تئوبرومین با عوارض جانبی کمتری نسبت به کافئین، هم بر خلق و هم بر حالت هوشیاری ما تاثیر مثبت دارد.
آیا کاکائو نوشیدنی خوبی برای قبل از خواب است؟
کاکائو داغ (معمولا در شیر حل شده) هم به عنوان یک نوشیدنی خواب آور در نظر گرفته می‌شود. دانه‌اش منبع غنی بسیاری از مواد شیمیایی مفید از جمله ترکیباتی به نام فلاونوئیدها است. فلاونوئیدها طیف وسیعی از مزایای سلامتی بالقوه دارند و ممکن است برای درمان برخی از اختلالات عصبی استفاده شوند.
فواید شیر کاکائو
شیر کاکائو و شکلات مواد مغذی مهمی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین D را فراهم می‌کند که ممکن است برای سلامتی مفید باشد. با این حال، کالری و قند افزوده بالایی دارد که می‌تواند به افزایش وزن کمک کند و ممکن است خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن را افزایش دهد. مصرف شیر شکلات در کودکان باید به دقت کنترل شود.
