باکتریها سالیان طولانی به عنوان دشمنان انسان شناخته می‌شدند و از همین رو در ابتدا تصور میشد که باید با تمام آن‌ها به مبارزه پرداخت. اما با توجه به تحقیقات و دانسته‌ها و یافته‌های علمی می‌دانیم در ساخت داروها، هورمون‌ها، واکسن‌ها، آنزیم‌ها و بسیاری از ترکیبات مفید دیگر از میکروارگانیزم ها به عنوان یک جزء اصلی در فرآیند تولید استفاده میشود. دراین میان باکتریهای پروبیوتیک با توانایی تغییر فلور میکروبی روده نقش مهمی به عنوان مکمل در بدن ایفا می‌کنند. این روزها کسی در مورد مثبت بودن نقش پروبیوتیک ها در دستگاه گوارش تردیدی ندارد.
فرآورده‌های پروبیوتیکی حاوی باکتری‌هایی هستند که پس از مصرف، در ناحیه روده ساکن میشوند و اثرات مفیدی در سلامتی میزبان برجای می‌گذارند. اصطلاح پروبیوتیک که ریشه لاتین دارد، به معنی زندگی است و اثرات مفیدی در سلامتی میزبان به جای می‌گذارد. سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به ارگانیزم‌های زنده اطلاق می‌کند که در صورت مصرف به میزان لازم اثرات مفیدی برای میزبان دارند.
نقش پروبیوتیک در سلامت دستگاه گوارش
بعضی ازعوامل خارجی می‌تواند محیط لوله گوارش را تحت تاثیر قرار دهد که در این میان تنش مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر دستگاه گوارش و عملکرد آن است. فعالیت و جابه‌جایی، تغییر درجه حرارت، نوع ماده غذایی، بیماری‌ها و آنتی بیوتیک‌ها، فاکتورهای اصلی تغییر دهنده توازن میکروبی لوله گوارش‌اند. با به هم خوردن توازن میکروبی میکروفلور روده، احتمال تشکیل کلنی توسط باکتریهای بیماری‌زا در روده افزایش می‌یابد . تغییر ماده غذایی نیز یکی از عوامل تغییر دهنده محیط میکروارگانیزم ها است.
در طول مدت زمان سازش میکروارگانیزم ها با محیط غذایی جدید، از تعداد آن‌ها کاسته شده و فعالیت طبیعی آن ها کم شده در نتیجه فضا برای رشد باکتریهای بیماری زا و تولید سم فراهم میشود. در این شرایط امکان ایجاد اسهال و یا مرگ حیوان وجود دارد. میکروارگانیزم‌های پروبیوتیک می‌توانند در سطوح متفاوت روده مثل سلول‌های اپی تلیال یا در فرورفتگی‌های روده کلونیزه شوند و بدین ترتیب از استقرار باکتریهای بیماری‌زا حتی به هنگام استرس هم ممانعت به عمل می‌آید.
از سوی دیگر پروبیوتیک ها به واسطه توانایی تولید آنزیم ها، موجب تجزیه مواد غذائی میشوند. التهاب روده ناهنجاری‌های رودهای هستند که در نهایت می‌توانند منجر به جراحی و برداشت کولون شوند. عامل این بیماری هنوز ناشناخته است ولی این نظریه وجود دارد که عدم تحمل فلور نرمال در روده منجر به التهاب و علائم پاتولوژی میشود.
مطالعات نشان داده مصرف پروبیوتیک می‌تواند سبب کوتاه شدن دوره نقاهت این بیماری شود. پروبیوتیک ها در بهبود بسیاری از بیماری های رودهای دیگر مثل اسهال‌های بعد از مصرف آنتی بیوتیک، ورود توکسیک آمین حاصل از بیماری‌های کلیوی و کبد به خون، عدم تحمل لاکتوز، اسهال‌های ویروسی و مسافرتی نقش دارند.
هلیکو باکتر پیلوری و نقش پروبیوتیک ها در دستگاه گوارش
هلیکو باکتر پیلوری باکتری است که می تواند در معده کلونیزه شده و باعث ایجاد زخم معده و سرطان شود. تحقیقات در شرایط آزمایشگاهی و مدل حیوانی نشان داده است که نه تنها ترکیبات ضد میکروبی و اسیدهای آلی تولیدی توسط باکتریهای پروبیوتیک جلوی رشد هلیکوباکترپیلوری را می گیرد بلکه این باکتریها با ممانعت از اتصال و کلونیزاسیون هلیکوباکتر پیلوری از رشد و تکثیر این باکتری بیماری‌زا جلوگیری می‌کنند.
بعضی افراد نسبت به لاکتوز شیر حساسیت دارند. این افراد در واقع به دلیل عدم تولید آنزیم لاکتاز قادر به هضم لاکتوز نبوده که در نتیجه این امر لاکتوز به صورت دست نخورده وارد روده شده و به وسیله میکروارگانیزم های روده شکسته میشود. در ادامه این روند علاوه بر زیرواحدهای لاکتوز، مقداری دی‌اکسید‌کربن تولید شده که منجر به بروز نفخ و مشکلات گوارشی در این افراد میشود. اسید لاکتیک موجود در پروبیوتیک‌ها تاثیر مثبت دیگری هم بر سلامت دارد و آن تسهیل جذب کلسیم، آهن و فسفر است.
تسکین علائم سندروم معده تحریک پذیر
سندروم روده تحریک پذیر مشکلی بیمار‌گونه‌ای است که با علائم درد شکم، اسهال یا یبوست همراه است. روش مشخصی برای پیشگیری از آن وجود دارد اما می توان با تغییر عادات غذایی علائم آن را کاهش داد. از سال ۲۰۰۰ تحقیق درمورد تاثیر پروبیوتیک برای حل این مشکل در حال بررسی است. نتایج اخیر گویای تاثیر مثبت پروبیوتیک ها در بهبود کلی وضعیت افرادی که از این مشکل رنج می‌برند است که به تنظیم دستگاه گوارش کمک می‌کند.
پیشگیری و درمان اسهال عفونی
اسهال حاد که در نتیجه التهابات معده و روده‌ها ایجاد میشود بسیاری از بزرگسالان و اطفال را مبتلا می‌کند. اسید لاکتیک‌های موجود در فرآورده‌های پروبیوتیک در صورت تغلیظ می‌توانند مشکلات این نوع اسهال و مدت آن را کاهش دهند.
مصرف این محصولات در کنار نوشیدن مایعات فراوان و تامین آب مورد نیاز بدن مانع از چسبیدن باکتریها به دیواره معده شده و به این ترتیب علائم بیماری سریع تر بهبود می‌یابد. پروبیوتیک ها همچنین از ابتلا به اسهال در سفر نیز پیشگیری می‌کنند. با توجه به تحقیقات انجام شده، مقدار دوز پایین آن در ماست یا مخمر جو می تواند موثر باشد.
پیشگیری از عوارض آنتی بیوتیک‌ها به کمک پروبیوتیک‌ها
فواید پروبیوتیک ها در درمان بیماری‌های گوارشی بسیار گسترده است و یکی از خواص آن مقابله با اثرات مخرب آنتی بیوتیک‌هاست. بیشتر افراد بعد از طی کردن دوره درمان توسط آنتی بیوتیک با عوارضی همچون اسهال و التهاب روده مواجه میشوند و گاهی این مشکلات رودهای و اثرات آنتی بیوتیک آنقدر طولانی میشود که خود موجب بیماری جدید شده و بیمار بدون آنکه علت را بداند باید پیگیر درمان بیماری جدید باشد.
استفاده از آنتی بیوتیک‌ها حتی برای زمان کوتاه موجودات زنده ریزی که در روده ما زندگی می‌کنند را از بین می‌برد و اثراتش تا یکسال در بدن باقی می‌ماند. آنتی بیوتیک‌ها میکروب‌های مفید را از بین می‌برند و تعادل جمعیت میکروب‌های روده به هم خورده، در نتیجه میکروب‌های مضر زیاد میشوند. به دلیل اینکه بسیاری از باکتریهای طبیعی روده که مسئول حفظ تعادل روده هستند از بین رفته‌اند حال فضای روده برای رشد باکتریهای بد از قبل هم مساعد‌تر میشوند.
کم شدن باکتریهای مفید باعث مشکلات گوارشی مانند اسهال، التهاب و عفونت ادراری و عفونت قارچی میشوند. از فواید پروبیوتیک‌ها رفع این مشکل است. پروبیوتیک ها جلوی اثرات مخرب آنتی بیوتیک ها را می گیرند و عوارض آن‌ها مثل اسهال را از بین می‌برند. عملکرد پروبیوتیک‌ها این‌گونه است که باکتریهای مفید را جایگزین باکتریهای از دست رفته می‌کنند و جمعیت باکتریهای مفید را نسبت به باکتریهای مضر افزایش می‌دهند.
درباره نقش پروبیوتیک ها در دستگاه گوارش باید بدانید که آن‌ها همچنین به دیواره روده می‌چسبند و جلوی رشد و اتصال باکتریهای مضر به روده را می‌گیرند. پروبیوتیک با تولید بعضی مواد ضد میکروبی سد دفاعی سلول میزبان را مستحکم‌تر و از آزاد شدن سموم توسط باکتریهای مضر جلوگیری می‌کند.
آن‌ها همچنین به دیواره روده می‌چسبند و جلوی رشد و اتصال باکتریهای مضر به روده را می‌گیرند. پروبیوتیک با تولید بعضی مواد ضد میکروبی سد دفاعی سلول میزبان را مستحکم‌تر و از آزاد شدن سموم توسط باکتریهای مضر جلوگیری می‌کند.
