نبات از آن دسته شیرینی‌جاتی است که تقریبا در خانه هر ایرانی پیدا می‌شود. محال است دل‌درد یا معده درد بگیرید و کسی پیدا نشود که به شیوه مادربزرگ‌ها، خوردن نبات داغ یا چای نبات را به شما پیشنهاد نکند. این قضیه زمانی شیرین‌تر می‌شود که یاد بگیرید خودتان در خانه نبات درست کنید و از فرآیند تشکیل کریستال‌های شکری، عطر و طعم زعفرانی آن لذت ببرید. پس در این مطلب با طرز تهیه نبات همراه شوید تا به آسانی و با ساده‌ترین وسایل، خودتان در خانه آن را درست کنید.
مواد لازم برای طرز تهیه نبات
- شکر سفید ۲ پیمانه
- آب ۱ پیمانه
- زعفران دم کرده به مقدار لازم
- پرک زعفران (برای تزیین کردن نبات‌ها) به مقدار لازم
- چوب نبات یا نخ به مقدار لازم
مراحل طرز تهیه نبات
مرحله اول: آب کردن شکر
در طرز تهیه نبات، ابتدا آب و شکر را با هم مخلوط کنید. سپس این ترکیب را داخل قابلمه بریزید و روی حرارت متوسط قرار بدهید تا شکر کامل آب شود و دانههای آن دیگر قابل مشاهده نباشد. در طول این مدت، ترکیب آب و شکر را مدام هم بزنید. از طرز تهیه پولکی کنجدی برای پذایرایی از میهمان‌هایتان غافل نشوید.
با حل شدن شکر، قابلمه را از روی حرارت بردارید و ۱۰ دقیقه زمان دهید تا کامل خنک شود.
مرحله دوم: اضافه کردن زعفران
پس از خنک شدن می‌توانید زعفران دم‌کرده را به مخلوط آب و شکر اضافه کنید. در صورت عدم علاقه به زعفران، هل را جایگزین کنید؛ اجازه بدهید تا ترکیب شما با دانههای هل بجوشد تا طعم آن را به خود بگیرد. سپس باید دانههای هل را از قابلمه خارج کنید.
نکته: در صورت عدم علاقه به زعفران یا هل می‌توانید بدون هیچ افزودنی، نبات ساده درست کنید.
مرحله دوم: آماده کردن نبات‌های خوشه‌ای
در این مرحله از تهیه نبات، به ظرف‌های شیشهای احتیاج دارید. بهترین انتخاب برای این کار، ظرف‌های شیشهای مربا یا سس مایونز است. تنها باید ظروف خود را به خوبی شسته و خشک کنید.
حالا از ترکیب آب و شکر در ظرف بریزید. نی‌های چوبی یا پلاستیکی مخصوص نبات را ابتدا در آب گرم قرار بدهید، حال آن‌ها را در شکر سفید بغلتانید. نی‌ها را در شیشه‌ها قرار بدهید، اما توجه داشته باشید که باید کامل در مرکز ظرف قرار بگیرند و به دیواره‌ها نچسبند.
شیشه‌ها را به آرامی به یک مکان دور از نور مستقیم خورشید و گرد و غبار منتقل کنید و به مدت پنج روز تا یک هفته صبر کنید تا بلورهای نبات دور نی‌ها تشکیل شود. توجه داشته باشید که در این مدت شیشه‌ها نباید تکان بخورند.
نکته: برای نگه داشتن نی‌ها در مرکز شیشه، از یک تکه نخ یا کش می‌توانید استفاده کنید.
مرحله سوم: تشکیل بلورهای شکری و خشک کردن نبات‌ها
پس از گذشت پنج تا هفت روز، نبات‌های تشکیل‌شده را از شیشه‌ها خارج کرده و به مدت دو تا سه روز دیگر در هوای آزاد آویزان کنید تا فرآیند خشک شدن آن‌ها تکمیل شود. در صورت تمایل، در این مرحله می‌توانید پرک‌های زعفران را به سطح نبات‌ها که هنوز کمی خیس و در اصطلاح نوچ است، بچسبانید. با تهیه پولکی اصفهانی شفاف و ترد به میز پذیرایی‌تان رنگ و بویی دیگر دهید.
پس از خشک شدن، نبات‌های شما آماده می‌شود و می‌توانید آن‌ها را در ظرف در بسته نگهداری کنید.
نکات تکمیلی در طرز تهیه نبات
نبات، این چاشنی شیرین و بسیار محبوب، در واقع از اشباع قند به دست می‌آید. امروزه نبات در طعم‌های مختلف به شکل شاخه نبات و نبات دانه‌ای (چوبی) تهیه می‌شود و برای شیرین کردن انواع چای، چای سبز و دمنوش‌های گیاهی استفاده می‌شود. ما در این مطلب طرز تهیه نبات را به ساده‌ترین روش به شما آموزش دادیم. در ادامه، روش تهیه دیگر نبات‌ها و نکات تکمیلی آن را با هم بررسی می‌کنیم.
روش‌های تهیه نبات
نبات یکی از شیرینی‌های سنتی و پرطرفدار ایرانی است که علاوه بر طعم دلنشین، خواص درمانی متعددی هم دارد. روش‌های مختلفی برای تهیه نبات وجود دارد؛ از نبات چوبی و نخی گرفته تا نبات تختهای، یزدی و حتی نبات سوخته که هر کدام شیوه خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:
۱. طرز تهیه نبات نخی
طرز تهیه نبات نخی و ریسه‌ای، درست مشابه دستور بالا است. با این تفاوت که در مرحله آخر، به جای آن که نی‌های چوبی یا پلاستیکی را در محلول شکر قرار بدهید، باید از نخ استفاده کنید. بهتر است ابتدا نخ را در کمی محلول آب و شکر بغلتانید و سپس آن را آویزان کنید تا خشک شده و محکم‌تر شود. سپس نخ را در شیشه حاوی مخلوط نبات قرار بدهید.
توجه داشته باشید که برای این کار حتما از نخ مخصوص آشپزی استفاده کنید. نخ‌های خیاطی ممکن است پرز داشته باشند و به نبات بچسبند.
۲. طرز تهیه نبات رنگی
نبات به صورت سنتی به دو شکل سفید (بدون زعفران) و زرد (زعفرانی) درست می‌شود. اما اخیرا شکل‌های فانتزی مختلفی از نبات به بازار آمده که به نبات رنگی معروف است. باید توجه داشته باشید که نبات رنگی را همیشه از جاهای معتبر تهیه کنید تا از رنگ‌های شیمیایی و غیر خوراکی برای درست کردن‌شان استفاده نشود. همچنین بهتر است که این نبات‌های فانتزی را در خانه تهیه کنید تا از بابت سلامتی و پاکیزه بودن‌شان مطمئن باشید.
برای تهیه نبات رنگی، باید در مرحله بعد از آب کردن شکر و پس از اینکه مایع مورد نظر قدری خنک شد، رنگ خوراکی دلخواه خود را به مقدار خیلی کم به مایع اضافه کنید. همچنین می‌توانید محلول آب و شکر خود را در ظرف‌های مختلف بریزید و هر کدام را جداگانه به رنگ دلخواه خودتان رنگ کنید.
۳. طرز تهیه نبات تختهای
برای تهیه نبات تختهای یا یزدی، محلول آب و شکر غلیظ شده را همراه با زعفران در سینی‌های بزرگ می‌ریزید. آن را حدود ۱۰ تا ۱۵ روز در محیط گرم قرار باید بگذارید تا بلورها شکل بگیرند؛ سپس بلورهای درشت و شکیل جدا شده و بلورهای ریز دوباره به چرخه تولید برمی‌گردند، به همین دلیل نبات یزدی ظاهر زیباتر و کیفیت بالاتری دارد.
۴. طرز تهیه نبات قالبی
استفاده از قالب، روش دیگر برای درست کردن نبات به اشکال مختلف و فانتزی است. برای این کار، باید از قالب سیلیکونی به هر شکلی که دوست داشتید (مثل طرح قلب) استفاده کنید. یک دستمال کاغذی را به قدری روغن آغشته و کف قالب‌ها را چرب کنید تا نبات شما نچسبند. سپس محلول شکری را در قالب‌ها بریزید و به آن زمان بدهید تا خوب خشک شود. شکر پنیر از دیگر شیرینی‌های سنتی است که بین ایرانی‌ها بسیار پرطرفدار است.
در صورت تمایل می‌توانید روی نبات‌های قلبی را با پرک زعفران، چوب دارچین و غنچه گل محمدی تزیین کنید.
۵. طرز تهیه نبات سوخته
برای تهیه نبات سوخته یا نبات قهوه‌ای، کافی است نبات‌ها را پس از شستن در قابلمه روی حرارت ملایم قرار دهید تا بدون آب ذوب شوند، سپس کمی آب جوش به آن اضافه کرده و مرتب هم بزنید تا یکدست شود. در پایان می‌توانید برای طعم‌دهی از ادویه‌هایی مثل پودر دارچین، هل یا گل محمدی استفاده کنید و اجازه دهید محلول غلیظ شود؛ این نبات هم به صورت نخ یا چوبی و هم تختهای قابل تهیه است و حتی می‌توانید آن را به شکل شربت غلیظ در شیشه ریخته و تا یک سال در یخچال نگهداری کنید.
دلایل تشکیل نشدن بلورهای درشت در نبات خانگی
فرایند تهیه نبات خانگی تا حد زیادی به دمای محیط و شرایط سرد شدن محلول بستگی دارد. اگر محلول در محیطی ایزوله قرار گیرد و دما طی یک هفته به تدریج از حالت گرم به دمای محیط کاهش پیدا کند، بلورهای نبات درشت‌تر، شفاف‌تر و یکدست‌تر شکل می‌گیرند. حال در صورتی‌که دما نوسان داشته باشد (اختلاف دمای شب و روز زیاد باشد)، بلورها کوچک‌تر، نامنظم‌تر و کم کیفیت‌تر خواهند شد. به همین دلیل، کنترل تدریجی دما یکی از مهم‌ترین عوامل در تهیه نبات خانگی با کیفیت محسوب می‌شود.
از طرفی، رعایت بهداشت در مراحل تهیه نبات اهمیت زیادی دارد. پس از تشکیل بلورها می‌توانید از شیره شیرین باقی‌مانده در ظرف برای شیرین کردن چای یا دمنوش استفاده کنید که نسبت به شکر معمولی آسان‌تر حل می‌شود و نیاز به هم زدن ندارد.
همچنین اگر پس از طی این مراحل بلورهای مناسبی تشکیل نشد، به احتمال زیاد میزان شکر اولیه کافی نبوده است. در این صورت کافی است فرایند را مجدد تکرار کرده و مقدار بیشتری شکر به محلول بیفزایید تا نبات خانگی خوش‌طعم و بلورهای زیبا به دست آورید.
راه‌های تهیه نبات شفاف‌تر
برای درست کردن نبات خانگی با کیفیت، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است. برای جدا کردن ناخالصی‌های شکر می‌توانید یک سفیده تخم مرغ را به محلول در حال جوش اضافه کنید؛ ناخالصی‌ها به سفیده چسبیده و در نهایت با خارج کردن آن، شیره‌ای شفاف و تمیز خواهید داشت. همچنین هر چه میزان شکر بیشتری به آب اضافه کنید، بلورهای نبات بزرگ‌تر، شفاف‌تر و خوش‌طعم‌تر به دست می‌آیند.
توجه داشته باشید که استفاده از لیوان‌های پلاستیکی یا یک‌بار مصرف به هیچ عنوان مناسب نیست؛ حرارت بالای محلول آب و شکر باعث ذوب شدن آن‌ها شده و برای سلامت بدن خطرناک است. بهترین انتخاب، ظرف شیشهای یا مقاوم در برابر حرارت است. همچنین تا زمان شکل‌گیری کامل بلورها نباید ظرف محلول را تکان دهید؛ این کار نظم رشد کریستال‌ها را بر هم می‌زند و از کیفیت نبات می‌کاهد.
خواص نبات؛ تاثیر بر گوارش و رفع دل درد
حتما همه شما وقتی دل‌درد داشته‌اید و چای با نبات خورده‌اید، خیلی زود احساس آرامش کرده‌اید و دل دردتان برطرف شده است. آیا می‌دانید دلیل این اتفاق چیست و مثل قدیم که مادربزرگ‌ها برای هر دردی نبات و چای تجویز می‌کردند؟ چرا نبات اثر سریع‌الدرمان دارد؟ این اتفاق به دلیل ویژگی ملین بودن نبات است. همچنین نبات در کاهش بیماری‌های ریوی و نفخ بسیار موثر است.
البته اگر دیابت دارید باید مراقب باشید و مصرف نبات را در رژیم غذایی‌تان بسیار محدود کنید. اما اگر از دیر هضم شدن غذایتان شکایت دارید، بعد از غذا چای با نبات زعفرانی بخورید تا احساس سنگینی و معده درد شما خیلی زود خوب شود. هنگام مواجه شدن با درد قاعدگی می‌توانید کاچی با نبات برای خود درست کنید.
مضرات نبات چیست؟
در بخش بالا به خواص نبات به ویژه برای رفع دل درد و سوء هاضمه اشاره کردیم. اما باید توجه داشته باشید که مصرف بی‌رویه نبات هم به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود و زیاده‌روی در مصرف آن ممکن است با اثرات سوء برای شما همراه باشد.
از آن‌جا که دستور تهیه نبات با شکر است، کالری بسیار زیادی دارد و زیاده‌روی در مصرف آن خیلی زود به چاقی منجر می‌شود. مصرف زیاد این ماده می‌تواند به مرور زمان باعث مقاومت بدن به انسولین شده و خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش بدهد. پس افراد مستعد ابتلا به دیابت یا کسانی که قند خون بالایی دارند، باید از مصرف زیاد نبات پرهیز کنند.
همچنین توصیه می‌کنیم بعد از مصرف نبات و هر نوع خوراکی شیرین دیگر، حتما مسواک بزنید تا از آسیب به دندان‌ها و پوسیدگی آن‌ها جلوگیری شود.
