افسانه های غذایی مجموعه وسیعی از باورهایی هستند که قدمتی به اندازه تاریخ بشری دارند؛ چه ریشه در باورهای اهالی دورترین نقاط مشرق زمین باشند و چه بخشی از اعتقادات غربی‌ها. در این پرونده، نمادها، مفهوم‌پردازی‌ها و مراسم‌هایی آیینی مرتبط با جنبه‌های مختلف غذا را بررسی می‌کنیم.
افسانه‌های غذایی: الهه‌ها و خدایان در بشقاب غذا
گذشتگان ما به دلیل ارتباط نزدیک با طبیعت، شناخت و آگاهی دست اولی نسبت به آن داشتند. آنها در مورد ارتباط اجزای طبیعت با هم و ارتباط انسان با طبیعت، به برداشت‌هایی دست یافته بودند و داستان‌های زیادی از آنها ساختد. داستان‌هایی که امروزه از پس صدها قرن و چند هزاره، بدل به افسانه شده […]
قصه‌ها و افسانه های غذایی
تمدنهای باستانی که انسان‌ها در نقاط مختلف زمین از بین‌النهرین با سومری‌ها و آشوری‌ها و بابلی‌ها برپا کردند، تا تمدن مصر، یونان، رم، شمال اروپا که شامل کشورهای اسکاندیناوی می‌شد و حتی اقوام باستانی آمریکای جنوبی مثل اینکاها و آزتک‌ها، بر مبنای کشاورزی شکل گرفته بودند و یا کشاورزی یکی از اصلی‌ترین پیشه‌های این جوامع را تشکیل می‌داد.
به علت وابستگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم به زمین و آب، ترس از طغیان رودخانه‌ها، نباریدن باران، خشکسالی و آفاتی که باعث می‌شد تا نتیجه زحمات مردم روی زمین‌ها از بین برود، اقوام یاد شده خدایان و الهه‌هایی را آفریده و می‌پرستیدند. این الهه‌ها و خدایان هم مونث و هم مذکر بودند. در خصوص الهه‌های مونث، به علت اینکه زمین و میوه‌ها و باروری، جز صفاتی بود که به زنان و مادران نسبت داده می‌شد، شاهد شکل‌گیری ایین‌ها و ترتیبات خاصی برای پرستش و خشنودسازی الهه‌ها بودیم. اما تعداد خدایان یا اله‌های مذکر هم در تاریخ افسانه های غذایی کم نیست.
در واقع، خدایان و الهه‌های مرتبط با کشاورزی و محصولات کشاورزی، محوریت آیین‌های مذهبی مردم را به خود اختصاص داده بودند و آیین‌های پرستش و تقدیم هدایا و نذری دادن، در فصول معینی از سال مثل قبل از آغاز فصل کشت یا قبل از برداشت و بعد از آن برای تشکر از لطف آنها به مردم برگزار می‌شد. در این بین، هم الهه‌ها و خدایان، هم کاهنان و روحانیون مراقب آنها و هم پادشاه، سه عنصر مهم تمدنهای باستانی هستند.
در این پرونده، مطالبی را در مورد افسانه روییدنی‌های مختلف (ذرت، گندم، جو، زیتون، کاکائو، چای و …)، کمک الهه‌ها و خدایان به انسان در کشاورزی و آموزش دانش تهیه غذا به او بررسی شده است. این افسانه‌ها از ما دعوت می‌کند تا به غذای داخل بشقاب‌هایمان طور دیگری نگاه کنیم. آن را یک نعمت بدانیم و بابت بدست آوردنش شکرگذار هستی باشیم.
شاخص‌ترین تمدنهای مرتبط با افسانه های غذایی
شرق آسیا
اسکاندیناوی
بومیان آمریکا
یونان
امپراتوری روم
مصر
خاورمیانه امروزی
قصه‌هایی که بر سفره‌ها تاثیر می‌گذارند
دنیای افسانه های غذایی کمابیش به حیات خود در زندگی مدرن هم ادامه می‌دهد. در این بخش چند نمونه از تغییر کاربری این افسانه‌ها و گستردگی‌شان را می‌خوانید.
در فرهنگ مسیحی، قدیس‌ها مراقب گیاهان، حیوانات و کشاورزی هستند
به عنوان مثال، سنت بریجید مراقب دامداران است، سنت والبورگا در برابر قحطی مراقبت می‌کند، سنت رز از لیما نیز مواظبت از باغداران را به عهده دارد. روزهای مشخصی به جشن گرفتن برای این قدیس‌ها در سال میلادی اختصاص داده شده است و هنوز هم بعضی از این جشن‌ها برگزار می‌شوند.
نام‌گذاری چند ماه از سال ایرانی به نام الهه‌های مرتبط با غذا
در آیین زرتشتی، الهه‌هایی مثل تیشتَر، اَمِرتات و خُردات با مفاهیم مربوط به برکت، باروری، سرسبزی گیاهان و رمه‌ها در ارتباط هستند. اَمُرداد که نام ماه پنجم سال است، نگهبان گیاهان است و باعث رویش آنها و فراوانی گله‌های گوسفند می‌شود. خرداد که نام ماه سوم سال است به محافظت از آب‌ها و گیاهان و رفع گرسنگی و تشنگی می‌پردازد. هر دوی آنها مونث هستند.
جشن‌های مدرن با پیشینه بزرگداشت الهه‌ها و خدایان غذا
در رومانی، شب ۲۹ نوامبر که شب عید سنت اندرو است به نام شب خون آشام‌ها شناخته می‌شود. مردم برای حفاظت از خود در برابر ارواح و موجودات شریر، هنگام شام سیر زیادی می‌خورند. سیر در رومانی به عنوان نمادی مقدس نگهداری شده و مردم معتقدند از آنها در برابر ارواح شریر و بیماری‌ها حفاظت می‌کند.
خدایان مذکر در افسانه های غذایی
هرچند در قیاس با الهه‌ها و ایزدبانوان، تعداد خدایان مرتبط با غذا کمتر است، اما چند تا از آنها اِمِش (خدای سومری سبز شدن و فراوانی نعمت روی زمین)، نیسروک (خدای آشوری کشاورزی) و اِنکیمدو (خدای سومری زراعت) نام دارند. در آشور و بابل هم داگُون خدای مرتبط با غلات و شیلات است، که حکایت از وجود قدرتمند افسانه های غذایی مرتبط با این دانه‌ها دارد.