فصل بهار در کنار همه زیبایی‌ها و سرسبزی‌هایی که با خود می‌آورد اما حامل میلیاردها ذرات ریزگرد معلق در هوا و به طبع آن، بروز علائم آلرژی در میلیون‌ها نفر هم است. این وضعیت که به آن حساسیت فصلی بهار یا به اصطلاح عامیانه، تب یونجه هم گفته می‌شود، همانند حساسیت زمستانی می‌تواند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. اگر شما هم یکی از میلیون‌ها افرادی هستید که همیشه با آلرژی بهاری دست و پنجه نرم می‌کنید و می‌خواهید بدانید برای حساسیت فصلی بهار چه باید کرد؟ تا پایان این مطلب از کتاب کاله همراه ما باشید.
حساسیت فصل بهار چیست و چگونه است؟
حساسیت بهاری نوعی آلرژی فصلی است که به‌خاطر پراکنده شدن گرده درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز در هوا اتفاق می‌افتد. دلیل این امر هم این است که سیستم ایمنی بدن (در برخی از افراد) به اشتباه، گرده را یک عامل تهدید‌کننده در نظر می‌گیرد و در واکنش به آن، مواد شیمیایی مانند هیستامین را آزاد می‌کند که همین موضوع باعث بروز علائم آلرژی مانند عطسه، آبریزش بینی و خارش چشم می‌شود.
علائم حساسیت فصل بهار چیست؟
آلرژی فصل بهار دارای یک سری نشانهها و علائم رایج است که احتمالا هر شخص دچار حساسیت شود چند مورد و حتی همه را مشاهده خواهد کرد. این نشانهها عبارتند از عطسه، آبریزش یا گرفتگی بینی، ریزش اشک و خارش چشم‌ها، خارش در ناحیه سینوس‌ها، گلو یا مجرای گوش، احساس گرفتگی در گوش و ایجاد خلط در گلو هستند.
البته برخی ممکن است نشانه‌های دیگری را هم تجربه کنند که این نشانهها خیلی رایج نیستند، مثل:
- سردرد
- تنگی نفس
- صدای خس خس هنگام تنفس
- سرفه
- خارش بدن
اگر علاوه بر داشتن آلرژی در بهار، مبتلا به آسم هم باشید، عوامل حساسیت‌زای فصلی می‌توانند باعث بروز حمله آسم هم شوند. البته باید دقت داشته باشید که علائمی مثل تب و سرفه، علائم آنفولانزا هم هستند. بنابراین برای تشخیص دقیق‌تر باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
دلیل حساسیت فصل بهار؛ چرا دچار آلرژی می‌شویم؟
همانطور که در ابتدا هم گفتیم، مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل ایجاد حساسیت‌های بهاری، گرده گیاهان هستند. در فصل بهار، درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز، ذرات بسیار ریزی را برای بارور کردن سایر گیاهان در هوا منتشر می‌کنند. هنگامی‌که این گرده‌ها وارد بینی فردی با زمینه آلرژی می‌شوند، واکنش‌های دفاعی بدن او را مختل می‌کنند و منجر به بروز علائم حساسیت می‌شوند.
البته لازم به ذکر است که منبع این گرده‌ها فقط گیاهانی که در محدوده زندگی‌تان رشد کرده‌اند نیستند، زیرا گرده‌ها به واسطه وزش باد، می‌توانند کیلومترها حرکت کنند.
برخی از درخت‌های تحریک‌کننده آلرژی بهاری شامل توسکا، زبان گنجشک، سرو، سپیدار، سرو لاوسون، نارون، ارس، افرا، توت، بلوط، زیتون، نخل و حتی کاج، صنوبر، چنار و بید می‌شوند.
چمن‌ها و علف‌های هرز زیر هم تاثیر زیادی بر تحریک شدن حساسیت بهاری دارند:
- چمن برمودا
- علف قناری
- سورگوم (ذرت خوشه‌ای)
- چمن مَرغ
- چمن باغی
- چاودار
- چمن شور
- جو دوسر
- تیموتی (دم‌گربه‌ای چمن‌زاری)
تراکم گرده‌های پراکنده در هوا به‌طور معمول در روزهایی که باد می‌وزد بیشتر است. زیرا باد این ذرات حساسیت‌زا را به‌راحتی بلند کرده و در هوا پخش می‌کند و همین امر باعث افزایش قابل توجه ریزگردها می‌شود. در مقابل، در روزهای بارانی، میزان این مواد آلرژی‌زا به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.
البته، گرده‌ها تنها عامل تحریک‌کننده آلرژی در فصل بهار نیستند. با شروع باران‌های بهاری، میزان رشد کپک در داخل و خارج از منازل هم بیشتر می‌شود. علاوه بر این، فرا رسیدن فصل بهار و سال جدید برای ما ایرانی‌ها همیشه همراه با خانه‌تکانی است و جالب است که بدانید، خانه‌تکانی هم می‌تواند یکی دیگر از عوامل عود کردن علائم آلرژی باشد. زیرا در زمان خانه‌تکانی، گرد و غبار در سراسر خانه پراکنده می‌شوند.
راه های درمان حساسیت فصلی از طریق داروهای شیمیایی
برای بهبود علائم حساسیت فصلی بهار معمولا همه به دنبال مصرف داروها می‌روند که البته بهتر است حتما با مشورت با پزشک اقدام به استفاده از این داروها شود. اما در کل بهترین داروها برای حساسیت فصل بهار به شرح زیر هستند.
۱. آنتی‌هیستامین‌ها
آنتی‌هیستامین‌ها یکی از رایج‌ترین داروهای ضد حساسیت هستند که علائم ناشی از ماده شیمیایی هیستامین را کاهش می‌دهند یا حتی از بروز آن‌ها جلوگیری می‌کنند. آنتی‌هیستامین‌ها هم به شکل قرص و هم شربت در داروخانه‌ها در دسترس هستند و شما بدون نیاز به نسخه پزشک می‌توانید آن‌ها را تهیه کنید.
یکی از عوارض مصرف اغلب آنتی‌هیستامین‌ها، خواب آلودگی است؛ بنابراین باید از مصرف این داروها، پیش از رانندگی خودداری کنید. البته آنتی‌هیستامین‌های غیرخواب‌آور هم در بازار موجودند که هم با نسخه و هم بدون نسخه پزشک قابل تهیه هستند. همچنین، برخی از آنتی‌هیستامین‌ها را می‌شود به شکل اسپری بینی هم تهیه کرد.
۲. کورتیکواستروئیدهای بینی
کورتیکواستروئیدهای بینی که اغلب به شکل اسپری عرضه می‌شوند، نوع دیگری از داروهای ضد آلرژی هستند که التهاب را درمان کرده و علائم آلرژی، به‌ویژه گرفتگی بینی را بهبود می‌دهند. معمولا این داروها را باید یک یا دو بار در روز به داخل بینی اسپری کرد.
عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها شامل سوزش و خونریزی بینی است. همچنین مصرف بیش از حد آن برای کودکان نیز می‌تواند تاثیر منفی روی روند رشدشان داشته باشد.
کورتیکواستروئیدهای بینی با نسخه و بدون نسخه پزشک در دسترس هستند. چنانچه کودک شما برای بیش از ۲ ماه در سال به استفاده از اسپری کورتیکواستروئید بینی نیاز دارد، ضروری است که ابتدا با پزشک یا متخصص اطفال مشورت کنید.
۳. ضد احتقان‌ها
ضد احتقان‌ها نیز نوع دیگری از داروهای درمانی حساست هستند که با کاهش تورم و التهاب در مخاط مجاری بینی یا چشم، احتقان را تسکین می‌دهند. این داروها به اشکال مختلف قرص، شربت، قطره بینی و اسپری‌های بینی عرضه می‌شوند و بسیاری از آن‌ها را می‌توان بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کرد.
۴. آمپول‌های آلرژی فصل بهار
یکی دیگر از روش‌ها برای درمان سریع علائم آلرژی استفاده از آمپول و واکسن است. به‌طور معمول، پزشک متخصص با در نظر گرفتن نوع و شدت علائم آلرژی در هر فرد، مناسب‌ترین آمپول را تجویز می‌کند.
در میان آمپول‌های موجود در داروخانه‌ها، تریامسینولون یکی از موثرترین گزینه‌هاست که قابلیت درمان طیف وسیعی از واکنش‌های آلرژیک، از جمله آلرژی‌های پوستی و فصلی را دارد. اگرچه این دارو بدون نسخه هم در دسترس است، اما توصیه می‌شود از تزریق آن بدون مشورت و تجویز پزشک خودداری کنید.
آمپول بتامتازون نیز یکی دیگر از داروهای استروئیدی است که در درمان حساسیت‌های فصلی بهار کاربرد دارد.
داروهای گیاهی حساسیت فصل بهار
در کنار قرص‌ها و داروهای شیمیایی شما می‌توانید روی انواع دمنوش برای حساسیت فصل بهار هم حساب باز کنید. از جمله این دمنوش‌ها که یک روش درمان حساسیت فصلی در منزل هستند هم می‌توان به موارد زیر اشاه کرد:
۱. چای رویبوس
چای گیاهی رویبوس که به چای سرخ هم مشهور است، حاوی ترکیبات طبیعی متعددی (مثل روتین و کوئرستین) است که از آزادسازی هیستامین‌ها جلوگیری می‌کنند. بنابراین، مصرف منظم چای رویبوس در زمان ابتلا به آلرژی، به سوخت‌وساز مواد آلرژی‌زا در بدن کمک کرده و علائمی نظیر التهابات پوستی را تسکین می‌دهد.
۲. چای زنجبیل
زنجبیل خواص بی‌شماری دارد و در اغلب مواقع برای مقابله با حالت تهوع، استفاده می‌شود. علاوه بر این، دمنوش زنجبیل یک آنتی‌هیستامین طبیعی فوق‌العاده نیز محسوب می‌شود که به کاهش التهاب غشای مخاطی بینی هم کمک می‌کند.
۳. دمنوش نعناع فلفلی
دمنوش نعناع فلفلی به‌عنوان ضد احتقان بینی عمل می‌کند. این نوع نعناع با کاهش ترشح آنزیم‌های ضدالتهابی مانند هیستامین‌ها که عامل اصلی واکنش‌های ایمنی بدن در برابر مواد آلرژی‌زا هستند، به بهبود علائم آلرژی کمک می‌کند.
۴. شربت بادرنجبویه
بادرنجبویه، گیاهی معطر با رایحه لیمو و از خانواده نعناعیان است. دمنوش آماده شده از این گیاه، علاوه بر ایجاد حس آرامش، سردرد و علائم تنفسی مرتبط با آلرژی فصلی بهار را نیز تسکین می‌بخشد.
۵. دمنوش شیرین بیان
ریشه‌های گیاه شیرین بیان خاصیت آنتی‌هیستامین و ضدالتهابی دارند. از این‌رو، نوشیدن دمنوش گیاهی شیرین بیان می‌تواند به رفع آبریزش و خارش بینی کمک کند.
۶. چای سبز
چای سبز، سرشار از آنتی‌اکسیدان کوئرستین است که می‌تواند از بدن در برابر التهابات ناشی از مواد آلرژی‌زا محافظت کند. کوئرستین عامل رنگ‌دانه‌های چای سبز بوده و به مهار واکنش‌های ایمنی ناشی از گرده، گرد و غبار و موی حیوانات کمک می‌کند.
۷. دمنوش بلوبری
کوئرستین در انواع توت به‌خصوص بلوبری نیز یافت می‌شود. از این رو، دمنوش گیاهی بلوبری یک نوشیدنی عالی برای کاهش علائم آلرژی فصلی بهار به شمار می‌رود.
۸. چای زردچوبه
زردچوبه نیز به دلیل اثرات ضدالتهابی خود نیز می‌تواند به کند شدن روند بروز علائم ناشی از آلرژی بهاری کمک کند.
آیا راهی برای جلوگیری از حساسیت فصلی وجود دارد؟
به‌طور صد‌درصدی نمی‌توان مانع از بروز آلرژی فصلی شد اما چند راهکار ساده و مفید وجود دارد که با رعایت کردنشان می‌توانید از عود کردن علائم حساسیت فصل بهار، پیشگیری کنید:
۱. پرهیز از مواجهه با منابع گرده
در روزهای گرم و پر از ریز گرده، تا حد امکان از انجام فعالیت‌هایی مانند چمن‌زنی خودداری کنید و از قرار گرفتن در مکان‌هایی با انبوه گیاهان و درخت‌ها و همچنین برگ‌های کپک‌زده دور بمانید. همچنین، افرادی که به حساسیت فصلی مبتلا هستند باید از تماس با محرک‌هایی مانند مواد شیمیایی قوی و هوای آلوده نیز پرهیز کنند.
۲. تمیز نگه داشتن محیط زندگی و خودرو
در روزهایی که میزان گرده در هوا بالا است، پنجره‌ها و درهای منزل و خودرو را (به‌ویژه در ساعات بعدازظهر و اوایل شب که غلظت گرده بیشتر است) بسته نگه دارید. برای خنک‌سازی فضا از دستگاه‌های تهویه مطبوع استفاده کنید، اما به‌هیچ‌عنوان به سراغ کولرهای آبی یا دستگاه‌های رطوبت‌زا که ممکن است آلودگی را تشدید کنند، نروید.
۳. پاکسازی بدن پس از حضور در فضای باز
اگر در روزهای گرم بهاری که هوا پر از ریز گرده است، ناچار به بیرون رفتن شدید، بلافاصله پس از بازگشت به خانه دوش بگیرید تا گرده‌های نشسته بر پوست و موهایتان از بین بروند و سپس لباس‌های تمیز بپوشید. همچنین می‌توانید برای کاهش علائمی مثل گرفتگی بینی، از محلول آب‌نمک برای شستشوی بینی استفاده کنید.
۴. شناسایی دقیق آلرژی‌ها
با انجام یک آزمایش خون یا تست پوستی ساده در مطب پزشک، می‌توانید موادی که به آن حساسیت دارید را شناسایی کنید. اطلاع از این موارد به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ای دقیق‌تر برای پیشگیری و کنترل علائم حساسیت در بهار تنظیم کنید.
با شناخت و مراقبت، بهار را نفس‌کشیدنی‌تر کنید
حساسیت فصل بهار یا همان آلرژی فصلی، مشکلی رایج اما قابل مدیریت است. اگرچه نمی‌توان به‌طور کامل از بروز این عارضه جلوگیری کرد، اما با شناخت علائم، شناسایی عوامل محرک آن و همچنین بهره‌گیری از داروهای مناسب (چه شیمیایی و چه گیاهی)، می‌توان شدت علائم آن را تا حد زیادی کاهش داد. در نهایت، برای اینک بهار را با آرامش و سلامت پشت سر بگذارید، توصیه می‌کنیم که حتما با پزشک نیز مشورت کنید تا بهترین روش درمانی را برایتان تجویز کند.
