تا زمانی که فرزند شیرخوار شما نیمی از اولین سال زندگی‌اش را سپری کند، احتمالا در پختن غذاهای مورد علاقه کودکتان، به یک هنرمند تبدیل می‌شوید. از حدود چهار ماهگی فرزندتان آرام آرام با طعم‌های تازه آشنا می‌شود از شش ماهگی هر هفته غذای کمکی تازه‌ای را امتحان می‌کند. برای اینکه بدانید تغذیه کودک شش ماهه چطور باید برنامه‌ریزی شود و با گذشت هر ماه چه تغییری باید در رژیم غذایی کودکتان اتفاق بیفتد، در ادامه این مطلب همراه ما باشید. ما همه آنچه که درباره شروع غذای کمکی کودک و رژیم غذایی او در اولین سال زندگی باید بدانید را با شما درمیان می‌گذاریم.
وقت شروع غذای کمکی کودک رسیده؟
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) تغذیه انحصاری با شیر مادر را تا شش ماهگی به همه مادران توصیه می‌کند و بعد از آن را زمان شروع غذای کمکی به عنوان مکمل به نوزادان معرفی کرده است. شروع غذای کودک بیشتر به دلیل عادت دادن آنها به جویدن و بلع غذا هستند و ارزش غذایی بسیار بالایی ندارند. در واقع زمانی که غذای کمکی بخشی از تغذیه کودک می‌شود شیر مادر دیگر به عنوان تنها تامین‌کننده غذای کودک نخواهد بود. در این سن کودکان آماده رشد و پیدا کردن علاقه خودشان نسبت به غذاهای جدید هستند. برای دادن غذای کمکی به فرزندتان، راه‌های مختلفی را امتحان کنید. اگر او علاقه شدیدی به نوشیدن شیر دارد، کمی بعد از خوردن غذای کمکی به او شیر بدهید. شیر را هنوز از غذای کودکتان حذف نکنید، اما قبل از وعده غذایی فرزندتان را با خوردن شیر سیر نکنید.
حداکثر تا ۹ ماه هر چهار ساعت باید به کودک شیر مادر داده شود. از ۹ تا ۱۲ ماهگی این فاصله را به حدود شش ساعت برسانید. به محض اینکه کودک، مفهوم وعده‌های غذایی را درک کرد و از دیدن آنها هیجان زده شد، او را با وعده‌های غذایی صبحانه، ناهار و شام آشنا کنید. فراموش نکنید که کودکتان را هرگز مجبور به غذا خوردن نکنید.
به یاد داشته باشید غذای کمکی و غذای اولیه که بعد از شیر به کودک می‌دهید، فقط غذا نیست بلکه چیزی فراتر است. به آنها می‌آموزید که بخشی از خانواده هستند. بنابراین تلاش کنید اصلا استرس نداشته باشید و حتی اگر آنطور که انتظار داشتید غذا خوردن کودک آسان نبود و به درستی پیش نرفت هم نگران نشوید. به خودتان یادآور شوید که کودکتان در حال یادگیری است. در این مرحله کودک شما یاد می‌گیرد که چه چیزی را دوست دارد حتی شما به عنوان مادر او متوجه خواهید شد که او چه طعم و چه نوع غذایی را بیشتر دوست دارد. صبور باشید و با عشق و علاقه به او غذا خوردن را یاد دهید.
شروع غذای کمکی کودک بر اساس سن
برای تهیه اولین غذای کمکی کودک، هیچ قانون سفت و سختی وجود ندارد، فقط باید مطمئن شوید هیچ تکه یا قطعه پوره نشده‌ای در غذای کمکی وجود نداشته باشد. مهم‌ترین گزینه‌ها برای تهیه غذاهای کمکی کودک میوه‌ها و سبزیجات هستند. با این تنوع شما می‌توانید کودک را به سلیقه‌های مختلف غذایی عادت دهید. برای شروع غذای کودک از هویج، کدو تنبل و سیب‌زمینی شیرین استفاده کنید. تخم‌مرغ اولین غذای عالی برای کودکان است.
برای شروع غذای جامد خیلی صبر نکنید
بدن کودک شما به انرژی و مواد مغذی اضافی احتیاج دارد تا بتواند رشد کند. انتظار طولانی مدت ممکن است باعث شود کودک شما افزایش وزن نداشته باشد و دچار لاغری و ضعف شود. برای تنظیم وزن کودکتان می‌توانید از موادغذایی مناسب برای افزایش وزن کودکان کمک بگیرید.
۶ ماهگی: غلات تک دانه‌ای
سطح آهن موجود در بدن نوزاد در ماه‌های اولیه به اندازه کافی نیست و برای جبران این کمبود آهن باید از قطره‌های توصیه شده و غذاهای کمکی مناسب کمک گرفت. به همین دلیل غلات با آهن غنی شده غذای اولیه خوبی برای کودکان هستند. برای شروع غذای کودک، یک قاشق غلات تک دانه‌ای را با چهار تا پنج قاشق شیر مادر ترکیب کنید. روزهای اولیه غذای کمکی دادن به کودک اینطور است که بیشتر غذا را بیرون می‌ریزد و نمی‌تواند قورت دهد. شاید این روند ناامید کننده باشد اما باید آن را طی کنید. غلات برنج هم برای این بازه سنی و شروع غذا دادن به کودک، بسیار مناسب است. دقت داشته باشید که دو تا سه قاشق برای او کافی است. در روزهای اول فقط دو مرتبه در روز به او غذای کمکی دهید.
تمام مواد را با قاشقی کوچک له کنید و پوره‌ها را با شیر مادر یا شیر غنی شده کودک مخلوط کنید تا نرم‌تر شوند. اگر در هنگام غذا خوردن، کودک سر خود را تکان داد، او را به خوردن غذا مجبور نکنید. ممکن است کودک در این مرحله از خوردن غذا امتناع کند یا نسبت به آن بی‌علاقه باشد، فقط یک هفته صبر کرده و دوباره امتحان کنید. زمانی که کودک به بلع مواد غذایی عادت کرد، آب یا شیر را کم کرده و به درصد غلات اضافه کنید.
۷تا ۸ ماهگی: شروع غذای ترکیبی کودک
در این سن می‌توانید از غذاهای کمی حجیم‌تر و با ترکیب چند ماده مختلف استفاده کنید. احتمال دارد زمانی که کودک با بافت‌های غذایی جدید مواجه می‌شود، به حال سکسکه بیفتد و کمی نیاز به انطباق با بافت غذایی جدید داشته باشد. شروع غذای کودک در این سن را با مقادیر کم آغاز کنید و اگر متوجه شدید که تمایلی به خوردن غذا با بافت حجیم‌تر را ندارد، با متخصص اطفال مشورت کنید.
درست در همین زمان کودک را با چالش چاشنی مواجه کنید، قرار گرفتن کودک در برابر طیف وسیعی از غذاها بسیار مهم است و باعث می‌شود، با طعم‌های مختلف آشنا شود. در این قسمت غذاهای کودک خود را با ترکیبی از موز، هویج پخته شده یا مرغ پوره شده شروع کنید. شناخت غذاهای حساسیت‌زا می‌تواند خطر ابتلا به آلرژی در کودک را کاهش دهد. این غذاها شامل بادام زمینی، تخم‌مرغ و لبنیات می‌شود، اما باید بدانید که غذاهای حساسیت‌زا به این موارد محدود نمی‌شوند. اگر کودکتان گاهی واکنش‌های پوستی یا گوارشی عجیب نشان می‌دهد، با پزشکش مشورت کنید. شاید برای تعیین آلرژی‌های غذایی او به انجام آزمایش دقیق‌تری نیاز داشته باشید.
این که شما با پوره شروع کرده یا از مواد غذایی دیگر استفاده کرده‌اید خیلی مهم نیست، در این مرحله کودکان از تجربه تغذیه کردن لذت می‌برند. در این مرحله از غذاهای سفت و خام مانند هویج یا سیب استفاده نکنید و مطمئن شوید که غذاها به قدری نرم هستند که با فشار انگشت له شوند. در این بازه شکل و حالت غذا بسیار مهم است. کودکان عادت دارند، غذا را در دستان خود فشار دهند و با آن بازی کنند، پس بهتر است از غذاهایی مانند پوره استفاده شود.
۹ تا ۱۲ ماهگی: شروع غذای کمکی کودک با فینگرفود
در این بازه سنی کودک می‌تواند قطعات و تکه‌های غذا را بجود. به محض اینکه فرزندتان توانایی خوردن غذا را پیدا کرد، او را از پوره‌های ساده دور کنید و از ترکیبات مختلفی مانند ماست، موز و سیب‌زمینی در کنار غذایش استفاده کنید. به دلیل اینکه کودک در این سن نیاز به آهن بیشتری دارد، از گوشت‌های پوره شده مانند گوشت گاو، مرغ و بوقلمون استفاده کنید. ممکن است کودک شما به غذاهای موجود در قاشق اهمیتی ندهد، می‌توانید با درست کردن غذا به شکل فینگرفود غذاهای ترکیبی درست کنید. برای مثال ذره‌ای گوشت در کنار سبزیجات درست کنید.
غذاهایی که باید از آن پرهیز کنید
اگر خیلی زود دادن عسل به کودک را شروع کنید سلامت او را به خطر می‌اندازید. مصرف عسل در سال اول زندگی کودک، می‌تواند او را به بوتولیسم و بیماری‌های جدی دچار کند.
- در آغاز از دادن برخی میوه‌ها بخصوص میوه‌های حساسیت‌زا مثل توت فرنگی و سبزیجاتی مثل گوجه خودداری کنید.
- بادام زمینی هم بسیار حساسیت‌زا است و نباید در غذای کودک قرار گیرد.
- غذاهای مضر برای کودکان را از لیست غذاها حذف کنید.
- مصرف شکلات و خوراکی‌های حاوی کافئین کودکتان را بی‌قرار خواهد کرد. پس سراغ این خوراکی‌ها نروید.
این لیست می‌تواند کامل‌تر باشد اما باید با توجه به حساسیت‌ها و بیماری‌های کودک با پزشک مشورت کنید و برخی غذاها را از وعده‌های غذایی او تا زمانی که معده‌اش آمادگی کامل را داشته باشد حذف کنید.
خطر خفگی در طول سال اول کودک بسیار زیاد است؛ بنابراین بهتر است از دادن مواد غذایی مانند آجیل، کشمش، آب‌نبات سخت، سبزیجات خام، پاپ‌کورن و کره بادام زمینی به کودک خودداری کنید.
شروع غذای کمکی کودک در بازه ۱ تا ۲ سالگی
در این بازه مطمئن شوید کودک هر روز بخشی از غذاهای حیوانی (شیر، لبنیات، تخم‌مرغ، گوشت، ماهی و مرغ) به همراه حبوبات (نخود، عدس یا نخودفرنگی)، آجیل، سبزیجات و میوه‌های مختلف را در برنامه غذایی خود دارد. برای افزایش انرژی، کمی چربی یا روغن به غذاها اضافه کنید. انتخاب غذاهای مناسب و ایجاد تنوع غذایی، ضامن رشد و سلامت کودکتان است.
چه مقدار غذا در چند وعده برای کودک مناسب است
کودک شما می‌تواند بین سه چهارم تا یک فنجان غذا را سه تا چهار بار در روز در کنار یک یا دو میان وعده در روز مصرف کند. محصولاتی که ترکیبی از شیر دارند، بخش مهمی از تغذیه کودک را شامل می‌شوند.
خوراکی‌های ممنوعه برای کودکان را بشناسید
از دادن غذاهای فست‌فود و نوشابه به کودکانتان خودداری کنید. تنقلات مختلف مانند چیپس، پفک، کلوچه و آب نبات ناسالم هستند. مواد غذایی ناسالم دارای مقادیر زیادی قند، نمک، چربی و مواد شیمیایی هستند و فضای معده کودک را پر می‌کنند. اما سعی کنید در این سن کودکتان را با چربی‌های مفید تغذیه کنید. این چربی‌ها به تکامل بهتر مغز و سیستم عصبی او کمک می‌کنند.
آداب تغذیه کودک در ۱ تا ۲ سالگی
برای نظم دادن به تغذیه کودک یک ساله، باید ریزه‌کاری‌هایی را رعایت کنید. همراه داشتن یک ظرف غذا باعث می‌شود تا کودکتان تغذیه کردن را یاد بگیرد. برای شروع مراحل غذای کودک به او وقت کافی برای غذا خوردن بدهید. در ابتدا کند و کثیف خواهد بود اما او را تشویق کنید تا غذای خود را تمام کند و مطمئن شوید سیر شده است. در مقابل کودک نشسته و با او ارتباط چشمی برقرار کنید. در هنگام غذا خوردن با او تعامل داشته باشید، لبخند بزنید، صحبت کنید و برای خوردن غذا او را ستایش و تشویق کنید. در این حالت خوردن غذا برای کودک به یک زمان لذت‌بخش تبدیل می‌شود.
شروع وعده‌های غذایی کودک در سن ۱ تا ۳ سالگی
به کودک خود تمامی غذاهای سالمی که با خانواده مصرف می‌کنید را پیشنهاد دهید. غذاهای کودک را در طعم‌ها و بافت‌های مختلفی تهیه کنید. انواع مختلف غذای کودک شامل سبزیجات و میوه‌های رنگین کمانی، غذاهای غلات کامل، غذاهای پروتئینی و… می‌شود. غذاهایی که دارای چربی سالم هستند مانند قزل‌آلا، آووکادو و کره‌های گرفته شده از آجیل مانند بادام زمینی را امتحان کنید.
چه نوشیدنی‌هایی را به فرزندتان پیشنهاد دهید؟
شما می‌توانید تا دو سالگی فرزندتان از شیر مادر استفاده کنید، اما برخی از متخصصان جایگزین کردن مصرف شیرهای غنی‌شده مخصوص کودک با شیر مادر را از یک سالگی یا هجده ماهگی توصیه می‌کنند. اما اگر کودکتان را از شیر گرفته‌اید، در روز به مقدار دو لیوان شیر گاو پاستوریزه شده و غنی شده را همراه با وعده‌های غذایی یا به عنوان میان وعده به کودک بدهید. رشد قد و وزن کودک دو ساله شما تا اندازه زیادی به تغذیه او بستگی دارد. البته شما باید در تمامی مراحل رشد او را به مصرف غذاهای مناسب برای افزایش قد عادت دهید.
زمانی که فرزندتان در بازه دو تا سه سالگی است می‌توانید از شیرهای کم‌چرب یا شیر سویا استفاده کنید. شیر سویا گزینه‌ای مناسب است که تا سه لیوان هم برای کودک مجاز است. کودکان به آب میوه‌های قندی، نوشیدنی‌های میوه‌ای و نوشابه نیاز ندارند. سعی کنید تمام آب میوه‌هایی که به کودکان خود می‌دهید، از جمله آب میوه‌های صد درصد طبیعی که دارای قند زیاد و فیبر کم هستند بدهید. همواره به کودکانتان میوه را به جای آب میوه‌های قندی پیشنهاد دهید.
ایده‌های میان وعده برای کودکان ۲ تا ۳ سال
برای میان وعده کودک در این بازه سنی، می‌توانید از غذاهایی مانند غلات سبوس‌دار یا جو دوسر با شیر استفاده کنید. تکه‌های کوچکی از مرغ، گوشت گاو یا سبزیجات پخته شده را در این وعده غذایی قرار دهید. ترکیب اسموتی‌های میوه‌ای با شیر یا ماست درست کنید، از میوه‌های تازه کلوچه بپزید، و آجیل‌های خوش طعم را ریز کنید و به فرزندتان بدهید. استفاده از ماست و میوه‌های تازه و غذاهای غنی شده کودک در این بازه سنی بسیار مهم است.
ایده‌های غذایی برای فرزندان ۲ تا ۳ سال
در بازه زمانی دو تا سه سالگی از تمامی غذاهای نرم و پر خاصیت برای فرزندانتان استفاده کنید. در ادامه چند ایده برای شروع غذای کودک در این بازه سنی را برای شما آورده‌ایم.
- درست کردن ساندویج با استفاده از تخم مرغ، تن ماهی یا مرغ ریش ریش شده
- هوموس، تشکیل شده از گندم کامل و سبزیجات پخته شده و نرم
- جو دوسر به همراه شیر و سیب نرم شده
- پنکیک یا وافل به همراه کره و میوه‌های بسیار ریز
- املت یا تخم مرغ به همراه سبزیجات پخته شده و نان سبوس دار
- فرنی یا برنج به همراه تکه‌های کوچک گوشت، مرغ یا ماهی
- غلات سبوس‌دار پر از لوبیا یا گوشت خرد شده
- سوپ سبزیجات، نخود یا لوبیای خرد شده
- ماکارانی به همراه گوشت چرخ کرده و گوجه فرنگی
- قطعات خرد شده مرغ، گوشت گاو، سبزیجات پخته شده و برنج قهوه‌ای
- استفاده از ترکیبات مناسب برای رشد کودک در میانوعده‌ها
سخن پایانی
شروع غذای کمکی کودک یکی از مسائلی است که باید به آن در زمان درست توجه شود. بازه سنی شش ماهگی بهترین زمان برای تغذیه کودک با استفاده از مواد غذایی است. غذای اولیه کودک باید به حالت پوره باشد و در ماه‌های بعدی به صورت پوره و سپس فینگرفودهای ترکیبی تهیه شوند.
