در ابتدا در مورد این که پروتئین چیست و چرا برای بدن لازم است، صحبت خواهیم کرد. پروتئین از واژه یونانی به نام protos به معنی اولین گرفته شده است. این نام گذاری به خاطر اهمیتی است که پروتئین در رژیم غذایی انسان‌ها دارد. در حقیقت این مغذی از نظر ساخت عضله در بدن، پادشاه تمام مغذی‌ها نامیده می‌شود. پروتئین‌ها علاوه بر کربن، هیدروژن و اکسیژن دارای نیتروژن هستند. مقدار پروتئین در بدن انسان هم با استفاده از همین تعادل نیتروژن مشخص می‌شود.
مقدار پروتئین مورد نیاز
وقتی تعادل نیتروژن در بدن انسان پایدار باشد؛ به این معنی است که تولید و تخریب نیتروژن در توازن قرار می‌گیرد. وقتی تعادل منفی شود، پروتئین‌ها با سرعت بیشتری نسبت به تولید، تخریب می‌شوند. بنابراین تعادل مثبت نیتروژن است که باعث ساخت عضله در بدن می‌شود.
بر اساس تحقیقاتی که روی تعادل نیتروژن انجام شده است، میزان پروتئین توصیه شده برای افراد عادی، حدود ۱ گرم و برای ورزشکارانی که فعالیت بالایی دارند حدود ۱/۵ تا ۲ گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن است. این مقدار تا حدود ۲/۵ گرم می‌تواند افزایش پیدا کند. اگر روزانه این مقدار پروتئین وارد بدن شما شود، مطمئن باشید تعادل منفی نیتروژن در بدن شما صورت نمی‌گیرد.
کیفیت پروتئین
اما علاوه بر مقدار مصرف پروتئین موضوع قابل بحث دیگر، کیفیت پروتئین‌های مصرفی است. کیفیت پروتئین بیشتر به عملکرد و تناسب آمینواسید‌های ضروری بستگی دارد. یک پروتئین کامل و با کیفیت حاوی مجموعه‌ای از ۹ آمینواسید ضروری بدن است. بنابراین پروتئین‌هایی که در ساختارشان یک یا چند آمینواسید کمبود دارند، پروتئین ناقص به شمار می‌آیند. پروتئین با کیفیت هم دارای بهترین تعادل بین اسیدهای آمینه ضروری و غیرضروری است.
اگر بخواهیم پروتئین‌ها را به ترتیب کیفیت ارزیابی کنیم ابتدا تخم مرغ سپس شیر، فرآورده‌های گوشتی، حبوبات و مغزها، غلات و سبزی‌ها و درنهایت میوه‌ها در پایین‌ترین سطح قرار می‌گیرند.
تمامی پروتئین‌های حیوانی مثل محصولات لبنی، گوشت، تخم مرغ و غیره به جز ژلاتین از لحاظ تعداد و کیفیت آمینو اسیدهای ضروری بدن هیچ مشکلی ندارند. اما پروتئین‌های گیاهی در تعداد آمینواسید دچار کمبود هستند. بنابراین گیاه‌خوارانی که هیچ فرآورده حیوانی مصرف نمی‌کنند باید با ترکیب مناسبی از مواد غذایی، آمینواسید‌های ضروری مورد نیاز خود را تامین کنند. بهترین حالت برای تامین اسیدهای آمینه مورد نیاز مصرف مقادیر کم مواد غذایی حیوانی با مقادیر زیاد مواد غذایی گیاهی است. یادتان نرود که مصرف پروتئین برای همه ضروری است و زنان هم به اندازه مردان به مصرف پروتئین کافی نیاز دارند.
انواع اسیدآمینه
اسیدآمینه‌های ضروری
اسیدآمینه‌های ضروری آن دسته از اسیدآمینه‌های هستند که بدن به مقدار کافی قادر به ساخت آن‌ها نیست و باید از طریق مواد غذایی وارد بدن شوند. لوسین، ایزولوسین، والین، فنیل الانین، ترئونین، متیونین، تریپتوفان و لیزین جز اسیدهای آمینه ضروری به حساب می‌آیند.
اسیدهای آمینه غیرضروری
آن دسته از اسیدهای آمینه‌ای که بدن قادر به ساخت آن‌ها از طریق سایر اسیدهای آمینه ضروری است.
زمان مصرف پروتئین
به همان اندازه که میزان و کیفیت پروتئین مصرفی برای ورزشکاران اهمیت دارد، زمان مصرف پروتئین هم برای تامین نیازهای بدن و افزایش انرژی مهم است. بعد از تمرین تخریب بافت عضلانی افزایش پیدا می‌کند. اگر میزان پروتئین مصرفی بعد از تمرین به اندازه کافی نباشد، بافت عضلانی تخریب شده جایگزین نمی‌شود. بنابراین بعد از انجام تمرین نیاز بدن به پروتئین به منظور ریکاوری و بازسازی عضلات از زمان‌های دیگر بیشتر است.
دلایل کمبود پروتئین چیست ؟
- عدم دریافت پروتئین کافی به خاطر سوءتغذیه
- دفع زیاد پروتئین به خاطر مشکلات و نارسائی‌های کلیوی
- کاتابولیسم پروتئین در بدن در شرایطی مثل عفونت و سوختگی
عوارض ناشی از مصرف بیش از حد پروتئین چیست ؟
- چاقی
- احتمال بروز بیماری‌های قلبی – عروقی
- رسوب اسیداوریک در مفاصل و خون
- افزایش کار کلیه‌ها و ایجاد فشار در افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی
- محدود شدن مصرف کربوهیدرات
