هنوز برآمدگی شکمتان راز بارداری شما را فاش نکرده اما حساسیتی که نسبت به بوها و طعم‌ها پیدا کرده‌اید، همه چیز را برملا می‌کند؟ ویار بارداری گرچه گاهی خودش را با هوس‌های خاص غذایی نشان می‌دهد اما در اغلب موارد، با بی‌میلی شام به غذاها و تنفرتان از برخی از بوها و طعم‌ها خود را نشان می‌دهد.
هر بو و مزه‌ای که برای زن باردار حالت تهوع به همراه داشته باشد و تنفر از هر غذایی که قبل از بارداری بدون مشکل مصرف می‌شد یا میل و هوس بیش از حد به برخی بوها و مزه‌ها در دوران سه ماهه اول بارداری، ویار بارداری نامیده می‌شود. اگر شما هم این روزها با عادات غذایی عجیبی درگیر شده‌اید و تهوع ناگهانی و هوس‌های غذایی خاصتان شما را متعجب کرده، این مطلب را بخوانید. ما همه دلایل ویار بارداری و راه‌های مهار ویار را با شما در میان می‌گذاریم.
علت اصلی به‌وجود آمدن ویار بارداری
برخی از زنان باردار اعتقاد دارند که هوس یا تهوع و تنفر از غذا، ریشه روانی دارد و زایینده فکر اوست، ولی در اشتباه هستند. در دوران بارداری میل به برخی خوراکی‌ها و بیزاری از برخی دیگر کاملا واقعی است.
تغییرات شدید هورمونی که زنان در دوران بارداری با آن مواجه می‌شوند، می‌تواند تاثیر زیادی روی به‌وجود آمدن ویار بارداری بگذارد. در زمان بارداری هورمون گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG) و استروژن در زن باردار به شدت افزایش می‌یابد که می‌تواند یکی از دلایل ایجاد تهوع و در پی آن به وجود آمدن ویار بارداری باشد. در واقع این تغییرات هورمونی می‌تواند در حس بویایی و چشایی مادر تاثیر بگذارد و همین موضوع باعث کشش به برخی مواد خوراکی، بو و مزه‌ها و احساس تهوع از بعضی دیگر می‌شود.
استرس و حساسیت سیستم گوارش در طول بارداری هم می‌تواند اثرات ویار بارداری به خصوص حالت تهوع و استفراغ را تشدید کند. این تنفر و هوس شدید غذایی در دوران پس از یائسگی هم به دلیل به هم خوردن هورمون‌های بدن، در زنان به وجود می‌آید. البته تحقیقات در این باره همچنان ادامه دارد و نمی‌توان با اطمینان کامل، تغییرات هورمونی را دلیل اصلی ویار بارداری دانست.
بازه زمانی داشتن ویار در طول بارداری
زمان بروز ویار بارداری، سه ماهه اول بارداری است. در واقع ویار همراه با تهوع صبحگاهی در زنان باردار به‌وجود می‌آید. معمولا ویار حاملگی از هفته ششم شروع می‌شود و تا اوایل سه ماهه دوم ادامه می‌یابد و در چهار ماهگی از شدت آن کاسته می‌شود. البته در برخی مادران به خصوص مادرانی که دوقلو دارند، ممکن است علائم ویار حاملگی تا سه ماهه چهارم هم به همراه مادر باشد. در هر صورت اگر در ماه چهارم بارداری از شدت ویار حاملگی کاسته نشد، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
خوراکی‌های ویار ساز
طبق تحقیقات به عمل آمده، حدود ۴۰ درصد از زنان باردار، ویار خوراکی‌های شیرین دارند. تقریبا ۳۳ درصد بارداران، در طول بارداری خوراکی و تنقلات شور هوس می‌کنند و ۱۷ درصد از آنها ویار غذاهای تند مثل غذاهای مکزیکی یا هندی می‌کنند. تقریبا ۱۰ درصد باقی می‌ماند که این افراد هوس خوراکی‌های ترش مثل مرکبات، سیب سبز و سایر ترشیجات را می‌کنند.
تحقیقات دیگری که در کشور آمریکا روی تغذیه زنان باردار و سلامت آنها انجام شده، نشان می‌دهد که اغلب زنان باردار، طیف گسترده‌ای از مواد خوراکی تا مواد غیر خوراکی مثل گچ و خاک را ویار می‌کنند. در این تحقیق، بعضی از مادران هوس غذاها و چاشنی‌های مکزیکی مثل سس سالسا کردند. برخی هوس مزه استیک و بعضی دیگر ویار زیتون سیاه و انواع مختلف ادویه و ترشیجات را کردند. در این تحقیق برخی مادران ویار مزه شور سس پنیر معروف cheese whiz و تعدادی هوس بادمجان کردند.
به طور کلی معمولا بیشتر زنان باردار در دوران ویار حاملگی نسبت به مزه قهوه و دیگر نوشیدنی‌های حاوی قهوه و الکل احساس تهوع به‌دست می‌آورند و میل و اشتیاق زیادی به انواع شیرینی و لبنیات پیدا می‌کنند.
بسیاری از متخصصین تغذیه معتقدند که برخی از هوس‌های غذایی در دوران ویار بارداری می‌تواند دلایلی داشته باشند، مثلا ولع خوردن مواد غیر خوراکی مانند یخ، پودر لباسشوئی، نشاسته و خاک رس در دوران ویار بارداری، نشان‌دهنده حالت خاصی مثل کمبود آهن یا روی در بدن زن باردار است یا کمبود منیزیم در بدن زن باردار، باعث ویار شکلات در او می‌شود، یا ممکن است میل شدید زن باردار به ترشیجات و پنیر فراوری شده به علت کمبود سدیم در بدن او باشد. در چنین مواردی به خانم باردار توصیه می‌شود که با مشورت پزشک از غذاهای حاوی مواد معدنی مثل غلات سبوس‌دار، لوبیا، آجیل، دانه‌ها و سبزیجات سبز مانند اسفناج استفاده کند.
به طور مشابه، ویار گوشت قرمز نشان‌دهنده نیاز بدن به پروتئین است یا میل شدید به مصرف هلو، نشان دهنده نیاز بدن به ماده بتاکاروتن است. بتاکاروتن یک آنتی اکسیدان است که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود، اگرچه در بسیاری از موارد، ارتباطی بین هوس‌های غذایی زن باردار و نیاز بدن وی وجود ندارد. مثلا برخی زنان باردار به مواد مضر و بدون ارزش غذایی ویار پیدا می‌کنند و از بعضی مواد غذایی مفید برای بدن آنها، بیزار می‌شوند. تحقیقات در مورد نظریه اخیر همچنان ادامه دارد و به‌طور قطعیت نمی‌توان گفت که ارتباطی بین ویار بارداری و نیاز بدن و جنین زن باردار وجود دارد.
شدت ویار بارداری در افراد مختلف
شدت ویار بارداری در افراد مختلف متفاوت است و حتی می‌تواند دلایل ژنتیک و بیماری‌های قبل از بارداری هم روی ایجاد آن تاثیر بگذارد. مثلا اگر مادر زن باردار در دوران بارداری دچار ویار بارداری شده باشد، به احتمال زیاد او هم دچار این عارضه می‌شود، یا مثلا فردی که پیش از بارداری میگرن یا حساسیت دستگاه گوارش داشته باشد، در دوران بارداری احتمال اینکه نسبت به دیگران به ویار بارداری شدیدتری دچار شود، بیشتر است.
ناگفته نماند که تحقیقات نشان داده مادرانی که پیش از بارداری دچار کم‌خونی و کمبود مواد معدنی مثل روی و آهن هستند، به احتمال زیاد دچار ویار بارداری مواد غیر خوراکی به خصوص یخ و خاک‌رس می‌شوند. همچنین داشتن دوقلو، باعث افزایش ترشح هورمون‌هایی مثل استروژن و گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG) شود.
بنابراین در افرادی که دوقلو دارند شدت و مدت ویار بارداری بیشتر از سایرین است. برخی تحقیقات نشان داده که در صورت دختر بودن جنین، شدت ویار بارداری بیشتر می‌شود، ولی این موضوع به این معنی نیست که مادری که دچار ویار بارداری نشده، فرزند او حتما پسر است. تحقیقات در این زمینه هنوز کامل نشده و ادامه دارد.
روش‌های کنترل ویار
محققان دریافتند که برخی اثرات ویار بارداری به علت کمبود اسیدهای چرب ضروری در بدن زن باردار است. به طوری که در بعضی آزمایشات انجام شده، هنگامی که زن باردار شروع به مصرف روغن ماهی یا روغن کتان که سرشار از اسیدهای چرب ضروری برای بدن هستند می‌کند، اثرات ویار حاملگی و هوس غذایی او کاهش می‌یابد.
- کارشناسان به این نتیجه رسیدند که باید به هوس‌های غذایی در دوران ویار بارداری توجه داشت و برای هوس موادی که برای بدن مادر و جنین مضر است، جایگزین و درمان یافت. برای کنترل ویار بارداری، اولین کار استفاده از رژیم غذایی است که نیازهای غذایی و عاطفی زن باردار و همچنین ترجیحات او را برآورده کند.
- بعضی وقت‌ها میل زنان باردار به مواد شیرین مثل بستنی، به علت افت قند بدن آنهاست. برای حل چنین مشکلی به جای جایگزین کردن شیرینی و بستنی با ماست کم‌چرب یخ زده، زن باردار می‌بایست وعده‌های غذایی کوچک و مکرر را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهد. ویار حاملگی باعث ایجاد حات تهوع در طول روز می‌شود.
- برای جلوگیری از حالت تهوع، باید از پرخوری و خوردن حجم زیاد غذا در وعده‌های غذایی پرهیز شود و به جای آن، وعده‌های غذایی، کوچک و پرتعداد شود. این کار هم از پرخوری جلوگیری می‌کند و هم باعث می‌شود زن باردار در طول روز احساس گرسنگی نکند. گرسنگی یکی دیگر از دلایل ایجاد حالت تهوع در زن باردار است و برای کاهش این نوع حالت تهوع می‌توان راه‌های مختلفی را امتحان کرد.
- همچنین مصرف غذاهای چرب مثل فست فودها و انواع ادویه‌های تند، سیر و پیاز باعث آشفتگی و اسیدی شدن معده می‌شود و حالت تهوع را تشدید می‌کند. تا حد امکان باید مصرف فست فود را محدود شود. بهترین انتخاب فست فودها می‌تواند مرغ کبابی بدون چربی یا استیک کم روغن بدون چربی، به همراه سالاد و به همراه ذرت بدون ادویه و با کمی روغن زیتون و آب‌لیمو، یا پیتزای سبزیجات با پنیر کم‌چرب و بدون ادویه و سس، به همراه خمیر نازک باشند. همچنین استفاده از سالاد سزار با مرغ کبابی یا استیک مرغ هم می‌تواند گزینه‌های خوبی برای فست فودها باشند.
- مهم‌ترین و شایع‌ترین هوس‌های بارداری معمولا غذاهای ناسالم هستند که باید برای کنترل این هوس‌ها جایگزین یافت. هوس چیپس و سیب‌زمینی سرخ کرده را می‌توان با سیب‌زمینی تنوری بدون پنیر و ادویه، یا سیب‌زمینی آب‌پز جایگزین کرد. هوس شیرینی و شکلات‌های شیرین و مضر را می‌توان با شکلات‌های کم‌شیرین و تیره جایگزین کرد، یا استفاده از غلات کامل به همراه تکه یا آب میوه یا غلات سبوس دار یا جو دو سر غلات همراه با شکر قهوه ای می‌توانند جایگزین خوبی باشد.
- هوس خامه را می‌توان با ماست کم‌چرب به همراه نعنا جایگزین کرد. هوس بستنی و یخ را می‌توان با ماست کم‌چرب یخ زده به همراه تکه‌های میوه جایگزین کرد. هوس گوشت قرمز اگر در حد اعتدال مصرف شود مشکلی ایجاد نمی‌کند ولی بهتر است با پزشک در میان گذاشته شود و در صورت لزوم با گوشت کم چرب یا بدون چربی بوقلمون یا سویا جایگزین شود.
- هوس کره بادام زمینی هم به علت طعم و بوی آن بسیار شایع است. برای کنترل این هوس باید مصرف آن در حد کم و به همراه نان تست باشد و با مشورت پزشک، برای جبران کالری و چربی آن، ورزش‌های مخصوص زنان باردار را انجام داد.
- برخی مادران در این دوران نوشابه گازدار هوس می‌کنند. این نوشابه‌ها علاوه بر قند زیادشان، باعث اسیدی شدن معده و حالت تهوع می‌شوند. جایگزین آنها می‌تواند آب‌میوه طبیعی و مقدار کمی آب گازدار باشد. برای هوس‌های ناسالمی که جایگزینی ندارند، ساده‌ترین راه کنترل این هوس‌ها، دور نگه داشتن آنها از زن باردار است.
- راه دیگر کنترل ویار غذایی ناسالم، خوردن صبحانه است. پرهیز از خوردن صبحانه می‌تواند شدت ویارها را بیشتر کند.
- همچنین ورزش زیاد و حمایت عاطفی اطرافیان، در کاهش اثرات ویار بارداری بر زن باردار مفید است. ناگفته نماند که اگر زن باردار به مواد غیر خوراکی مانند گچ، نشاسته، آرد، خاک و یخ ویار دارد، حتما آن را به ارائه دهنده خدمات درمانی خود ذکر کند.
- بعضی مطالعات تخمین می‌زنند که بیش از یک سوم زنان باردار ویارهای غیر خوراکی مشابهی دارند. این بیماری که به پیکا معروف است می تواند منجر به تمایل زیاد برای مصرف هر ماده‌ای شود که برخی از این مواد برای مادر و نوزاد بسیار مضر است. از آنجا که بعضی از هوس‌های غیرغذایی می‌توانند روی سلامتی مادر و جنین بسیار تاثیر بگذارند، ذکر این موارد به ارائه دهنده خدمات درمانی خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اثرات ویار حاملگی بر جنین
بیشترین اثراتی که ویار بارداری می‌تواند روی جنین بگذارد، هوس زن باردار به مواد غیر خوراکی است. این هوس‌ها می‌توانند یک مولفه فرهنگی یا قومی هم داشته باشند، چیزی که در واقع به خوردن این مواد خطرناک غیر غذایی کمک می‌کند. به‌طوری که این ویارها در آن جامعه شایع است و مصرف آن به دلایل فرهنگی و عرف تشویق می‌شود.
از جمله خطرناک‌ترین جنبه‌های پیکا، مصرف سرب است. به ویژه هنگامی که زنان باردار، خاک یا خاک رس می‌خورند. این کار می‌تواند به مشکلات رشد جنین و اختلالات سیستم عصبی وی بیانجامد و به تولد نوزاد با نمرات ضریب هوشی پایین، اختلال شنوایی و اختلال مهارت حرکتی منجر شود.
تحقیقات دیگر افزایش خطر ناتوانی در یادگیری و اختلالات کمبود توجه را در معرض مصرف سرب، قبل از تولد نوزاد نشان داده است. یکی دیگر از مشکلات ویار بارداری، پر شدن برنامه غذایی مادر با هوس‌های غذایی کم ارزش است.
این مشکل باعث می‌شود بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز برای رشد و نمو جنین، به او نرسد. همچنین گاهی این هوس‌های غذایی، شامل غذاهای پر کالری و قند است که این موضوع باعث ایجاد دیابت حاملگی در زن باردار می‌شود و پیرو آن منجر به تولد جنین با وزن بیش از حد معمول می‌شود. بزرگ شدن جنین باعث ایجاد مشکل در زایمان می‌شود و احتمال ایجاد خطر سقط را بالا می‌برد.
ناگفته نماند که دیابت حاملگی خود باعث ایجاد پره اکلامپسی (یک بیماری تهدید کننده زندگی مادر و جنین که اغلب با افزایش سریع فشار خون به‌وجود می‌آید) می‌شود.
