از باغ چای تا چای کیسه ای یا لیپتون

خستگی‌های زندگی مدرن امروز برای در شدن نیاز به یک نوشیدنی خوب مثل چای دارد اما چیزی مثل یک چای کیسه ای (Tea Bag) که خوردن چای را آسان‌تر کند قطعا گزینه بهتری برای دنیای مدرن امروز است.

اما چای کیسه‌ای چطور وارد زندگی ما شد، اصلا به این چای بگوییم لیپتون یا نیپتون؟! یک چای کیسه ای برای خود آماده کنید و همراه ما در ادامه این متن باشید تا جواب این سوالات را پیدا کنید.

چای یک نوشیدنی معطر و نشاط‌آور در طی قرن‌ها از هند و ایرلند گرفته تا آمریکا بوده است. زمانی چای یک نوشیدنی گران‌قیمت بود که فقط ثروتمندان از آن لذت می‌بردند اما با گذر زمان و ایجاد تغییراتی در آن، این نوشیدنی تبدیل به یک نوشیدنی روزانه برای همه مردم دنیا شد.

از طرف دیگر چای با توجه به شیوه بسته‌بندی و حمل‌ونقلش از نظر کیفیت و طعم در جای‌جای دنیا متغیر است. اما چای فقط آن نوشیدنی دم‌کردنی که همه ما تجربه نوشیدنش را داریم نیست چون با گذر زمان که سرعت در زندگی اهمیت پیدا کرد، چای کیسه ای یا لیپتون یا همان تی بگ به عنوان یک گزینه مناسب، سریع و راحت برای نوشیدن چای شد و به این ترتیب دیگر با وجود چای کیسه‌ای دیگر خبری از مراسم ویژه چای مگر به صورت نمادین در دنیا نیست.

داستان به وجود آمدن چای کیسه ای

ثبت اختراع چای کیسه ای به سال ۱۹۰۳ برمی‌گردد و اولین کیسه‌هایی که در آن زمان برای ریختن چای استفاده شدند، کیسه‌های پارچه‌ای دست‌دوز بودند. تا این که چای کیسه‌ای تجاری در حدود سال ۱۹۰۴ وارد بازار شد.

اما چای کیسه ای مدرن که ما آن را این روزها می‌بینیم و استفاده می‌کنیم حدود سال ۱۹۰۸ توسط توماس سالیوان، واردکننده چای و قهوه از نیویورک، در کیسه‌های ابریشمی به سراسر جهان عرضه شد.

قطعا به وجود آمدن چای کیسه ای اتفاق بزرگی در سراسر دنیا بوده است اما ایجاد اولین دستگاه بسته‌بندی چای کیسه ای در سال ۱۹۲۹ توسط آدولف رامبولد (Adolf Rambold) که برای شرکت آلمانی Teekanne تولید کرد، کم از تولید چای کیسه ای نداشته است.

اولین چای‌های کیسه‌ای که کیسه آنها از الیاف کاغذی درست می‌شوند و با حرارت، مهر‌وموم می‌شوند هم در سال ۱۹۳۰ توسط ویلیام هرمانسون ثبت شد.

خوب است بدانید که چای کیسه ای یا تی بگ مستطیلی که امروزه رایج است تا سال ۱۹۴۴ اختراع نشده بود. قبل از آن، کیسه‌های چای کوچک بودند.

کیسه‌های چای و جنس آنها

کیسه چای یا تی بگ یک کیسه یا بسته کوچک متخلخل و مهر‌وموم شده است که معمولا حاوی برگ‌های چای یا برگ‌های گیاهان دیگر است که باید در آب جوشیده داغ غوطه‌ور شود تا دم بکشد.

کیسه‌های چای ابتدا فقط برای چای (Camellia sinensis) استفاده می‌شد اما اکنون سایر چای‌ها (چای‌های گیاهی) هم به به صورت چای کیسه‌ای ارائه می‌شوند.

کیسه‌های چای معمولا از کاغذ صافی یا پلاستیک مناسب مواد غذایی یا گاهی از پنبه یا ابریشم ساخته می‌شوند. چای کیسه ای همان عملکردی را دارد که چای دم شده دارد. چای کیسه ای را می‌توان تا زمانی که دیگر عصاره‌ای از چای در آن باقی نماند استفاده کرد.

برخی از کیسه‌های چای دارای یک تکه ریسمان یا نخ با برچسب کاغذی هستند که به برداشتن کیسه کمک می‌کند و در عین حال مارک یا جزئیات انواع چای را هم نشان می‌دهد.

طیف گسترده‌ای از دمنوش‌ها و همچنین دم کرده‌های دیگر مانند دمنوش‌های گیاهی بعدها به صورت چای کیسه ای به بازار عرضه شدند و به این ترتیب انواع چای کیسه‌ای این روزها بسیار متنوع است.

به طور معمول، کیسه‌های چای معمولا با چای باقیمانده از جداسازی تکه‌های برگ‌های بزرگ‌تر چای که به چای شل معروف هستند تهیه می‌شوند هر چند در برخی از شرکت‌ها، چای کیسه ای حاوی چای تمام برگ است.

به طور سنتی، چای کیسه ای به شکل مربع یا مستطیل بوده است. برای تهیه این چای‌های کیسه‌ای معمولا از کاغذ صافی، ترکیبی از الیاف چوبی و گیاهی مرتبط با کاغذ موجود در فیلترهای شیر و قهوه ساخته می‌شوند.

برخی از کیسه‌های چای اما دارای یک نوع ترموپلاستیک قابل آب‌بندی مانند PVC یا پلی‌پروپیلن در سطح داخلی‌شان هستند که باعث می‌شود کاملا زیست تخریب‌پذیر نباشند.

درست است که اکنون برخی از چای‌های کیسه‌ای کاغذی به شکل دایره‌ای ساخته می‌شوند اما چای کیسه ای چهار وجهی در سال ۱۹۹۷ توسط برند PG Tips به بازار معرفی شد. این نوع تی بگ به طور معمول از نایلون، خاک (PLA مش ساخته شده از نشاسته ذرت)، یا ابریشم ساخته می‌شوند. با وجودی که نایلون استفاده شده در بسته چای کیسه‌ای تجزیه‌ناپذیر است اما دوستداران محیط زیست کیسه‌های ابریشمی را ترجیح می‌دهند.

اکنون دم کردن چای کیسه ای آنقدر رایج شده است که خیلی‌ها دوست دارند خودشان چای کیسه‌ای را در منزل با انواع چای درست کنند به همین دلیل کیسه‌های چای خالی هم این روزها در بازار و در دسترس مصرف‌کنندگان قرار گرفته است تا خودشان با برگ‌های چای آنها را پر کنند.

این نوع کیسه چای معمولا کیسه‌هایی با انتهای باز با نخ بلند هستند و مصرف‌کننده می‌تواند کیسه را با مقدار مناسبی از برگ چای پر کند و در کیسه را ببند تا چای را حفظ کند. این نوع کیسه‌‌ها به‌خاطر ایجاد شرایط انتخاب گسترده‌تر نوع چای و کنترل کیفیت بهتر برگ چای شل محبوب علاقه‌مندان به چای شده است.

چای کیسه ای ، مخرب محیط زیست!

در سال ۲۰۱۷، مایک آرمیتاژ، باغبانی در راکسام بریتانیا، متوجه شد که کیسه‌های چای پس از کمپوست شدن، باقیمانده‌های پلاستیکی از خود باقی می‌گذارند. او طوماری را نوشت و از یونیلیور که صاحب اصلی برند لیپتون و یکی از مطرح‌ترین شرکت‌های تهیه چای کیسه ای بود خواست تا پلاستیک را از تولید کیسه حذف کند.

در فوریه ۲۰۱۸، PG Tips که یک برند چای در انگلستان است اعلام کرد که در کیسه‌های هرمی چایشان از چسب نشاسته ذرت به جای پلی پروپیلن استفاده می‌کنند.

میکروپلاستیک‌های که از آنها صحبت شد ممکن است در چایی که برای مصرف انسان در نظر گرفته شده است، یافت شود. یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که «خیساندن یک چای کیسه ای پلاستیکی در دمای دم‌آوری (۹۵ درجه سانتی‌گراد) تقریبا ۱۱٫۶ میلیارد میکروپلاستیک و ۳٫۱ میلیارد نانوپلاستیک در یک فنجان نوشیدنی آزاد می‌کند».

در مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۲۱، کیسه‌های چای سلولزی تجزیه و بررسی شدند و ثابت شد که ۱۵ کیسه از ۲۲ کیسه آزمایش شده حاوی پلی‌استر، پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپیلن هستند که به ریزش الیاف میکروپلاستیک معروف هستند.

اگرچه سلولز به عنوان زیست تخریب‌پذیر در نظر گرفته می‌شود اما اجزای پلاستیکی این‌گونه نیستند و در هنگام کمپوست، میکروپلاستیک‌ها را در محیط آزاد می‌کنند.

تولد چای لیپتون یا نیپتون

برای کمی تاریخ آماده‌اید؟ داستان ما در دهه ۱۸۰۰ با یک مرد به نام سر توماس لیپتون آغاز شد. سر توماس از ابتدا در گلاسکو، به یک کارآفرین مشهور جهانی و قایق‌باز معروف بود تا این‌که بعدها صفت تاجر چای فوق‌العاده موفق هم به القباش اضافه شد.

سر توماس در سن ۱۶ سالگی به آمریکا رفت و در آنجا مشاغل مختلفی را تجربه کرد و آماده شد بعد از برگشت به اسکاتلند کمک خوبی برای والدینش در اداره خواربارفروشی باشد.

در سال ۱۸۸۰، سر توماس لیپتون ۴۰ ساله، کارآفرین و مبتکر متولد گلاسکو، فرصتی را به دست آورد تا چای را با کیفیت تضمین شده و قیمت‌های قابل‌قبول در دسترس عموم مردم کشورش قرار دهد.

در این راستا او در سال ۱۸۹۰ زمین‌های چایی در سیلان، سریلانکای کنونی خرید و به این ترتیب اولین چای لیپتون را با چای‌های مزرعه خودش، بسته‌بندی و فروخت.

او با وفادار ماندن به دیدگاهش یعنی تهیه، بسته‌بندی و حمل‌و‌نقل چای با هزینه کم این امکان را برای همگان فراهم کرد که طعم چای را به سریع‌ترین شکل ممکن بچشند.

تا این که او در سال ۱۸۹۳ به طور رسمی شرکت توماس جی لیپتون که یک شرکت بسته‌بندی چای در هوبوکن، نیوجرسی است را تاسیس کرد.

چای‌های لیپتون (Lipton) در ایالات متحده و بریتانیا خیلی سریع در میان مردم جا افتاد طوری‌که در سال ۱۸۹۸ ملکه ویکتوریا به پاس خدمات استثنایی توماس لیپتون به او لقب شوالیه داد و به این ترتیب او در سن ۴۸ سالگی به عنوان سر توماس لیپتون رسید.

اکنون لیپتون یکی از برترین برندهای چای در جهان است که در بیش از ۱۵۰ کشور به فروش می‌رسد.

لیپتون اکنون یک برند چای بریتانیایی است که متعلق به شرکت Ekaterra بود. لیپتون همچنین یک سوپرمارکت زنجیره‌ای در بریتانیا بود که بعدا به آرگیل فودز فروخته شد و پس از آن شرکت فقط چای فروخت.

این شرکت به افتخار بنیانگذارش، سر توماس لیپتون، که آن را در سال ۱۸۹۰ تاسیس کرد، نامگذاری شده است. نوشیدنی‌های آماده لیپتون توسط «پپسی لیپتون اینترنشنال»، شرکتی که مالکیت مشترک آن برتی یونیلور و پپسی است، به فروش می‌رسد.

پس تا دیر نشده این را یادآور شویم که لیپتون درست است نه نیپتون؛ پس اگر شما هم می‌گفتید نیپتون از این به بعد حواستان باشد که لیپتون درست است.

کاولین مزرعه چای توماس لیپتون

چای لیپتون ترکیبی از چایی است که از مزارع مختلف در سراسر جهان، از کشورهای تولیدکننده معروف چای از جمله سریلانکا، هند، کنیا و چین انتخاب شده است. لیپتون لیبل زرد از حدود ۲۰ چای مختلف ترکیب شده است.

به غیر از چای معمولی سیاه (با نام تجاری قدیمی لیپتون زرد لیبل)، این شرکت انواع دیگر را هم به عنوان نوشیدنی چای و هم به عنوان نوشیدنی آماده به بازار عرضه می‌کند.

اینها شامل چای سبز، چای سیاه طعم‌دار، دمنوش‌های گیاهی، لیپتون لاینه (چای لاغری) در اروپا و چای لیپتون شیر در بازارهای مختلف آسیایی است.

مالک Lipton، Ekaterra، چای PG-Tips را در بریتانیا می‌فروشد و هیچ محصولی با برند لیپتون به جز Lipton Ice Tea که هنوز بخشی از یونیلیور است، خرده فروشی نمی‌کند.

در تعدادی از بازارها، از جمله ژاپن، روسیه و استرالیا، این شرکت در حال تبلیغ مزایای تیانین است که دارای خواص روان‌گردان است.

لیپتون هنوز صاحب مزارع در شرق آفریقا (کریچو، کنیا و موفیندی، تانزانیا) است. در ماه مه ۲۰۰۷، یونیلور اولین شرکتی بود که متعهد شد تمام چای خود را به صورت پایدار تامین کند.

لیپتون و شرکت مادر آن، یونیلیور، با همکاری Rainforest Alliance که یک سازمان غیردولتی بین‌المللی محیط زیستی است، اعلام کردند که تمام چای کیسه‌های لیپتون زرد که در اروپای غربی فروخته شده بودند تا سال ۲۰۱۰ گواهی شوند.

از طرف دیگر تمام چای‌های دیگر کیسه‌های لیپتون هم که تا سال ۲۰۱۵ در سطح جهانی فروخته شده بودند تا سال ۲۰۱۰ گواهی می شدند.

نکته جالب این است که محصولات لیپتون که دارای مهر و موم Rainforest Alliance در سال ۲۰۰۸ در بازارهای اروپای غربی و در سال ۲۰۰۹ در آمریکای شمالی ظاهر شدند هم همگی با اصول پایدار تهیه شدند.

در ۶ می ۲۰۰۹، لیپتون جایزه شرکتی Green Globe را برای همکاری با Rainforest Alliance دریافت کرد.

یک قوطی چای ارل گری با برندهای لیپتون

برندهای اصلی لیپتون شامل لیپتون با لیبل زرد و لیپتون آیسد تی هستند. سایر خطوط تولید لیپتون شامل طیف چای کیسه‌ای هرمی شکل لیپتون (چهار وجهی) در اروپا و آمریکای شمالی و چای لیپتون در شرق آسیا می‌شود.

در سال ۲۰۰۸ هم، این برند Lipton Linea را در اروپای غربی عرضه کرد.

لیپتون لیبل زرد

لیپتون با لیبل زرد از سال ۱۸۹۰ به بازار عرضه ارائه شد، درست زمانی که توماس لیپتون اولین نسخه از بسته زرد را با محافظ قرمز لیپتون معرفی کرده بود. البته آن چای هم هنوز در حال استفاده است.

گفته می‌شود این نوع لیپتون اکنون در ۱۵۰ کشور در سراسر جهان فروخته می‌شود. لیپتون زرد لیبل ترکیبی از چندین نوع چای است که هم به صورت چای کیسه‌ای و هم به صورت چای باز فروخته می‌شود و به شکل برگ‌های کوچکی مانند چای سبز باروتی در می‌آید.

چای سرد لیپتون

لیپتون آیسد تی یا لیپتون آیس چای در پنج طعم لیمویی، هلو، هلو و شلیل، انبه و تمشک به فروش می‌رسد. طعم‌های چای سبز و رویبوس هم در برخی مناطق موجود است.

دو طعم دیگر به طور انحصاری در جهان عرب فروخته می‌شود که شامل چای کیسه‌ای با میوه‌های قرمز و میوه‌های عجیب و غریب می‌شود.

لیپتون بریسک

Brisk که قبلا لیپتون بریسک نام داشت، یک برند چای سرد است که عمدتا در آمریکای شمالی به عنوان سرمایه‌گذاری مشترک بین شرکت لیپتون و شرکت پپسی تولید و توزیع می‌شود.

تفاوت آن با دیگر برندهای چای سرد لیپتون در این است که اسید فسفریک به این ترکیب اضافه می‌شود و طعم تند و متمایزی به نوشیدنی می‌دهد.

چای هرمی لیپتون

لیپتون همچنین چای را با استفاده از قالب کیسه چهار وجهی همان‌طور که در سایر مارک‌های چای هم رواج پیدا کرده، تولید می‌کند.

لیپتون کلیر در انواع چای ارل گری، چای صبحانه انگلیسی، چای انبه، هلو، پرتقال، ماندارین چای سبز، نعناع و چای بابونه عرضه می‌شد.

چای Pure Leaf

Pure Leaf یک برند چای سرد است که این هم در قاره آمریکا توسط سرمایه‌گذاری مشترک لیپتون و پپسی توزیع می‌شود.

برخلاف Lipton Iced Tea و Brisk که از پودر چای فوری خشک شده استفاده می‌کنند، Pure Leaf در مایع دم می‌شود. این نام تجاری در بطری‌های مربعی ساخته شده از پلاستیک PET قابل بازیافت به فروش می‌رسد.

لیپتون در سراسر جهان

لیپتون تقریبا اکنون در بیش از ۱۵۰ کشور، به ویژه در اروپا، آمریکای شمالی، آفریقا و خاورمیانه، بخش‌هایی از آسیا و استرالیا و همچنین آمریکای لاتین و کارائیب محبوب است.

چای سیاه لیپتون (مانند لیپتون لیبل زرد) علیرغم منشا بریتانیاییش، در بریتانیا عرضه نمی‌شود اما لیپتون آیس چای و چای میوه‌ای در بریتانیا موجود است.

با توجه به تهاجم روسیه به اوکراین هم اکنون چای سیاه یا همان اکاترا از آگوست به طور کامل از بازار روسیه خارج شد و تولید و فروش چای لیپتون در این کشور متوقف شد.

تی بگ، انقلابی در صنعت چای

اما چیزی که سر توماس خالق چای کیسه‌ای را متمایز کرد فقط تولید و عرضه چای کیسه‌ای یا تی بگ نبود بلکه این بود که او در عصری که چای یک کالای لوکس کمیاب و گران‌قیمت بود، او آن را به هر طبقه‌ای از مردم عرضه کرد.

او شرکت بسته‌بندی چای Thomas J Lipton Co را در هوبوکن، نیوجرسی تاسیس کرد و شروع به جستجوی راه‌هایی برای کاهش هزینه‌های بسته‌بندی و حمل‌ونقل کرد.

به جای رسیدن در جعبه‌ها، چای شل وزن در چندین وزن بسته‌بندی کرد. او همچنین دست واسطه‌ها را قطع کرد و اولین کسی بود که چای شل را مستقیم به توده‌ها فروخت. و به این ترتیب اکنون دیگر برای لذت بردن از یک فنجان چای عالی لازم نیست یک اشراف‌زاده باشید.

چای کیسه ای وسیله‌ای برای کلسیونرها

برای بعضی از مردم چای کیسه ای فقط برای نوشیدن چای نیست بلکه کاربردهای دیگری هم دارد مثلا عده‌ای به جمع کردن لیبیل‌های آن و درست کردن کلکسیون معتاد شده‌اند و عده‌ای دیگر با کیسه‌های آن خلاقیت‌شان را به نمایش می‌گذارند.

به عبارت دیگر باید گفت چای کیسه‌ای آنقدر در میان مردم جا باز کرده است که به مرور به کلکسیون کلکلسیونرها هم راه یافته است و تاکنون مجموعه‌های بزرگی از چای کیسه‌ای در سراسر جهان توسط کلکسیونرها جمع شده است.

طوری که باشگاه‌های جمع‌آوری کیسه‌های چای به طور گسترده در سراسر جهان گسترش یافته‌اند و اعضای آن از افراد علاقه‌مند به اقلام مرتبط با چای تشکیل شده است.

کلوپ‌های کلکسیونرهای آنلاین اغلب شامل کاتالوگ‌های چای کیسه ای و همچنین ابزارهای آن و انواع هنرهایی که روی چای کیسه‌ای انجام شده می‌شوند.

علاوه بر این، کلکسیونرهای چای کیسه‌ای اغلب موارد مرتبط با چای مانند برچسب‌ها را هم جمع‌آوری می‌کنند. این وب‌سایت‌ها همچنین تالارهایی را برای گفتگو و ترتیبات تجاری بین مجموعه‌داران هم فراهم می‌کنند.

تا کردن کیسه چای در هلند آغاز شد و اغلب به Tiny van der Plas که شکلی از اوریگامی است که در آن مربع‌های یکسانی از کاغذهای طرح‌دار وجود دارد، نسبت داده می‌شود.