وقتی از دوران بارداری صحبت می‌شود، بدون شک پای مصرف مولتی ویتامین به عنوان اولین و مهم‌ترین گزینه در رژیم غذایی مادران به میان می‌آید. توجه به رژیم غذایی سالم، کافی و متنوع و آگاهی نسبت به مصرف مولتی ویتامین در بارداری و پیش از آن می‌تواند روی سلامت نوزاد و مادر تاثیر بگذارد. در ادامه با ما باشید تا اهمیت مصرف مولتی‌ویتامین در بارداری و خط‌قرمزهای مربوط به آن را بررسی کنیم.
انتخاب رژیم غذایی سالم در بارداری بهترین راه برای دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی خواهد بود اما حتی اگر رژیم غذایی مناسبی داشته باشید، ممکن است که در دوران بارداری خود با کمبود برخی از ویتامین‌های ضروری مواجه شوید. اینجاست که مولتی ویتامین‌ها راه خود را باز می‌کنند و مصرف آن‌ها از دروان پیش از بارداری، دوران بارداری و حمل جنین تا دوران شیردهی و پس از زایمان برای سلامت مادر و نوزاد اهمیت پیدا می‌کند. بدون شک مصرف مولتی ویتامین می‌تواند از بسیاری از خطرات و بیماری‌های نوزاد و مادر در این دوران جلوگیری کند.
می‌شود دوره بارداری را بدون مولتی ویتامین گذراند؟
جالب است بدانید که مصرف مولتی ویتامین در دوران پیش از بارداری هم اهمیت فراوانی دارد. مصرف این ویتامین‌ها پیش از بارداری می‌توانند از بیماری‌های مادرزادی نوزاد جلوگیری کنند. واقعیت این است که حتی تغذیه سالم در دوران بارداری، نمی‌تواند مجوزی برای کنار گذاشتن مولتی ویتامین‌ها باشد و در صورت توصیه پزشک، چاره‌ای جز مصرف دوز مناسب از این مکمل‌ها باقی نمی‌ماند.
پیش از بارداری چه ویتامین‌هایی را باید مصرف کرد؟
مصرف مولتی ویتامین در بارداری می‌تواند تمامی مواد مغذی و ضروری را برای تامین سلامت نوزاد و مادر تامین کند. به شما مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی زیر را با توجه به دوز پیشنهاد پزشکتان توصیه می‌کنیم تا دوران بارداری خود را بی‌خطر آغاز کنید.
اسید فولیک
اسید فولیک که یکی از انواع ویتامین‌های B است، در رشد مغزی و لوله عصبی (Neural tube) نوزاد تاثیر بسزایی دارد. تشکیل لوله عصبی از روز بیست و دوم بارداری شروع می‌شود، درحالی که نیمی از بارداری‌ها ناخواسته است و بسیاری از زنان در این مدت حتی نمی‌دانند که باردار هستند. مصرف اسید فولیک پیش از بارداری و تا هفته دوازدهم بارداری از نقص در تشکیل این لوله می‌تواند جلوگیری کند. به همین دلیل روزانه مصرف ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک از یک ماه پیش از بارداری به زنان توصیه می‌شود.
این میزان می‌تواند تا ۷۰ درصد خطر ابتلای نوزاد شما به این نقص را کاهش دهد. سبزیجات با برگ‌های سبز تیره، آجیل و لوبیا و مرکبات از منابع اسید فولیک است که استفاده از آن‌ها در رژیم غذایی پیشنهاد می‌شود.
ویتامین B6
مصرف ویتامین ب۶ (B6) حداقل از یک ماه پیش از دوران بارداری می‌تواند ویار یا بیماری صبحگاهی در زنان باردار را کاهش دهد. در دوران پیش از بارداری مصرف ۱.۹ میلی‌گرم توصیه می‌شود اما این مقدار پس از بارداری افزایش خواهد داشت.
سایر ویتامین‌های گروه ب همچون ب۱، ب۲، ب۳، ب۷، ب۹ و ب۱۲ ارتباط مستقیمی با رشد کامل جنین دارند. این ویتامین‌ها به ترتیب روی سلامت سیستم عصبی، چشم‌ها، سیستم گوارشی، عضلات دست و پا، تکامل طناب عصبی و کم‌خونی اثر می‌گذارند. ویتامین ب۵ هم مانع از گرفتگی عضلات مادر در دوران بارداری می‌شود.
زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، کمبود تغذیه، مشکلات عصبی و حرکتی از مشکلات رایج در اثر کمبود ویتامین‌های ب در دوران بارداری به شمار می‌روند. استفاده از این ویتامین‌ها در دوران پیش از بارداری، بارداری و شیردهی توصیه می‌شود. میزان مصرف هر ویتامین متناسب با شرایط شما توسط پزشک مشخص خواهد شد.
کلسیم
مصرف روزانه یک هزار میلی‌گرم کلسیم در دوران پیش از بارداری و پس از آن به زنان توصیه می‌شود. هرچند مولتی ویتامین‌ها دارای کلسیم هستند اما مقدار آن حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم است؛ برای همین پیشنهاد می‌کنیم تا سایر کلسیم مورد نیاز خود را از طریق رژیم غذایی و خوراکی‌هایی همچون شیر، پنیر، بروکلی، انجیر و بادام دریافت کنید. اگر دوز مناسبی از لبنیات را در بارداری مصرف کنید و پیش از آن هم کمبود کلسیم یا ویتامین D را تجربه نکرده باشید، بعید است که به مصرف مکمل‌های خاصی نیاز داشته باشید.
ویتامین D
ویتامین دی (D) همراه با کلسیم در تقویت استخوان‌ها موثر است. مصرف این ویتامین به استحکام استخوان‌های مادر و نوزاد کمک خواهد کرد. با توجه به این که تعداد زیادی از زنان پیش از بارداری کمبود ویتامین دی دارند، ممکن است در این دوران به بیماری‌هایی مثل دیابت حاملگی و پره‌اکلامپسی (Pre-eclampsia) مبتلا شوند. پره‌اکلامپسی از علت‌های مهم مرگ‌ومیر مادر و نقص مادرزادی نوزاد است که با فشار خون سیستولیک بیشتر از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا دیاستولیک بیشتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه و دفع پروتئین در ادرار دیده می‌شود.
همچنین تحقیقات ثابت کرده است که مصرف این ویتامین به افزایش موفقیت‌آمیز لقاح کمک خواهد کرد. به همین دلیل است که مصرف این ویتامین پیش از بارداری اهمیت دارد. اما ویتامین دی موجود در مولتی ویتامین‌ها تنها حدود ۱۰ میکروگرم است که از مقدار لازم کمتر خواهد بود. به شما پیشنهاد می‌کنیم که با رژیم غذایی مناسب همچون مصرف غلات، ماهی ساردین، شیر و تخم مرغ کمبود این ویتامین را جبران کنید. فراموش نکنید که نور آفتاب هم از منابع اصلی تامین این ویتامین به شمار می‌رود.
اسید چرب امگا۳
اسید چرب امگا۳ نقش بسیار مهمی در رشد چشم و مغز نوزاد دارد. در برخی مولتی ویتامین‌ها این اسید چرب وجود ندارد به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم تا از طریق رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد خوراکی همچون روغن ماهی و مغز گردو آن را به مقدار کافی مصرف کنید.
ید
ید روی رشد مغز و سیستم عصبی نوزاد تاثیر دارد. کمبود شدید آن حتی می‌تواند باعث سقط جنین شود. این ماده معدنی مهم هم در مولتی ویتامین‌ها وجود ندارد، اما می‌توان با مصرف مواد غذایی همچون ماهی، لبنیات و نمک یددار کمبود این ماده معدنی را در بدن جبران کرد. کمبود ید با کم‌کاری تیروئید مادر و نقص جنین ارتباط مستقیمی دارد. به همین دلیل مصرف آن پیش از بارداری به زنان توصیه می‌شود.
آهن
شما روزانه به ۲۷ میلی‌گرم آهن برای افزایش حجم خون، رشد مناسب نوزاد و جفت آن در دوران بارداری نیاز خواهید داشت. آهن از مهم‌ترین ویتامین‌های موجود در مولتی ویتامین است که بسیاری از زنان مصرف آن را پیش از دوران بارداری شروع می‌کنند. پس اگر قصد بارداری دارید، حتما مصرف آهن خود را افزایش دهید.
آهن کافی می‌تواند قدرت باروری تخمک‌های شما را افزایش دهد اما فراموش نکنید که مصرف بیش از حد آن خطرناک خواهد بود. برای تنظیم میزان مصرف آن حتما با پزشک خود مشورت کنید.
ویتامین A
مصرف ویتامین آ (A) برای رشد کامل جنین اهمیت دارد. این ویتامین روی رشد قلب، ریه، کلیه، چشم‌ها و سیستم عصبی نوزاد تاثیر دارد. همچنین پس از زایمان هم مصرف این ویتامین در ترمیم بافت بدن به زنان کمک خواهد کرد.
پیش از بارداری مصرف روزانه حدود ۷۰۰ میلی‌گرم و در دوران بارداری برای زنان زیر ۱۸ سال حدود ۷۵۰ میلی‌گرم و بالای ۱۸ سال حدود ۷۷۰ میلی‌گرم ضرورت دارد. در دوران شیردهی هم مصرف این ویتامین برای زنان زیر ۱۸ سال به مقدار ۱۲۰۰ میلی‌گرم و بالای ۱۸ سال به مقدار ۱۳۰۰ میلی‌گرم توصیه می‌شود.
این ویتامین در میوه‌ها و سبزیجات مثل پرتغال و کبد گاو و گوسفند وجود دارد. مصرف این ویتامین قبل از دوران بارداری، در این دوران و پس از آن به مقدار کافی از طریق مولتی ویتامین و موادغذایی پیشنهاد می‌شود. اما برای میزان و نحوه مصرف آن باید حتما با پزشک خود مشورت کنید.
ویتامین C
ویتامین سی یا ث (C) از ویتامین‌های ضروری برای بارداری است. این ویتامین روی رشد جنین و تقویت سیستم ایمنی بدن تاثیرگذار است. کمبود آن ممکن است عوارضی در مغز نوزاد یا خون‌ریزی‌هایی را در دوران بارداری ایجاد کند.
مصرف روزانه ۸۵ میلی‌گرم ویتامین سی برای زنان باردار پیشنهاد می‌شود. همچنین استفاده از این ویتامین قبل از دوران بارداری می‌تواند از عوارض کمبود آن جلوگیری کند.
زینک یا روی
زینک یا همان روی بر رشد سلول‌های جنین و عملکرد صحیح DNA اثرگذار است. مصرف این ماده معدنی در طول دوران بارداری و پیش از آن اهمیت دارد. کمبود آن منجر به وزن کم نوزاد هنگام تولد و دیگر مشکلات می‌شود. شما باید روزانه پیش از دوران بارداری حدود ۱۸ میلی‌گرم و در دوران بارداری و شیردهی حدود ۱۲ میلی‌گرم زینک مصرف کنید. گوشت قرمز منبع مناسبی برای دریافت زینک از طریق رژیم غذایی خواهد بود.
منیزیم
مصرف منیزیم در کنار کلسیم معنا پیدا می‌کند. منیزیم عضلات را شل و کلسیم باعث تحریک عضلات می‌شود. به همین دلیل منیزیم در دوران بارداری از انقباض زودرس رحم جلوگیری می‌کند. همچنین منیزیم روی رشد دندان‌ها و استخوان‌های نوزاد تاثیرگذار است. مصرف هفتگی منیزیم در دوران بارداری حدود ۳۵۰ میلی‌گرم، در دوران شیردهی و پیش از بارداری حدود ۳۱۰ میلی‌گرم پیشنهاد می‌شود. بااین‌حال با پزشک خود درباره میزان مصرف آن حتما مشورت کنید.
پتاسیم
مصرف پتاسیم در دوران بارداری از گرفتگی عضلات شما جلوگیری خواهد کرد. مصرف این ماده معدنی در دوران بارداری و قبل از آن حدود چهار هزار و ۷۰۰ میلی‌گرم و در دوران شیردهی حدود پنج هزار و ١٠٠ میلی‌گرم به صورت روزانه توصیه می‌شود.
مصرف مولتی ویتامین در دوران بارداری چقدر مهم است؟
دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی که قبل از این درباره آن صحبت کردیم، برای رشد و سلامت نوزاد و مادر اهمیت فراوان دارد. همانطور که قبل از بارداری برای اطمینان باید از این ویتامین‌ها مصرف کرد، در دوران بارداری هم ادامه مصرف آن‌ها ضرورت دارد. این ضرورت برای زنانی که گیاهخوار هستند، نمی‌توانند لاکتوز مصرف کنند، مشکلات گوارشی و خونی دارند، چندقلو باردار هستند یا سیگار می‌کشند، بسیار پررنگ‌تر و مهم‌تر خواهد بود.
از چه زمانی باید مصرف مولتی ویتامین را شروع کرد؟
برای پاسخ به این سوال کافی است هر وقت متوجه بارداری خود شدید، بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید. مصرف مولتی ویتامین از سه ماه قبل از بارداری و روزانه در دوران بارداری پیشنهاد می‌شود. در بعضی موارد بعد از زایمان هم ممکن است پزشک به شما بگوید که در دوران شیردهی هم باید مولتی ویتامین مصرف کنید. پس به تغذیه بعد از زایمان هم به اندازه تغذیه سالم در بارداری توجه کنید و علاوه بر مصرف موادغذایی ضروری در دوران بعد از زایمان، مصرف میزان توصیه شده مکمل‌ها را هم جدی بگیرید.
شایع‌ترین کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی در دوران بارداری کدامند؟
ضعف عضلانی، خستگی، بی‌حالی، تنگی نفس و گیجی از شایع‌ترین نشانه‌های کمبود ویتامین‌ها در بدن است. هر زنی متناسب با رژیم غذایی خود ممکن است در دوران بارداری‌اش با یکی از کمبود ویتامین‌ها روبه‌رو شود. با این وجود تصور نکنید که افزایش وزن زیاد در بارداری، به معنای بی‌نیاز بودن بدنتان از مکمل‌های مولتی ویتامین است. افزایش وزن طبیعی در ۹ ماه بارداری هم می‌تواند نشانه سلامت شما باشد، اما به معنای رو‌به‌راه بودن همه چیز نیست.
بااین‌حال کمبود آهن و ویتامین دی از رایج‌ترین کمبودهای ویتامین در دوران بارداری است. برای آگاهی از کمبود ویتامین‌ها نمی‌توان به علائم ظاهری اکتفا کرد و لازم است شما با مشورت مشورت کنید و دکترتان با انجام و بررسی آزمایش‌های لازم، تشخیص دقیق‌تری داشته باشد.
مصرف کدام نوع مولتی ویتامین برای دوران بارداری مناسب‌تر است؟
هرچند استانداردی برای تعیین بهترین مولتی ویتامین وجود ندارد اما پیش از بارداری و در دروان بارداری به دنبال مولتی ویتامینی باشید که ویتامین‌های زیر را در خود داشته باشد.
- اسید فولیک – ۴۰۰ میکروگرم
- ویتامین دی (D) – حداقل ۱۰ میکروگرم
- کلسیم – ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم
- ویتامین سی (C) – ۷۰ میلی‌گرم
- ویتامین ب۱ (B1) – سه میلی‌گرم
- ویتامین ب۲ (B2) – دو میلی‌گرم
- ویتامین ب۳ (B3) – ۲۰ میلی‌گرم
- ویتامین ب۱۲ (B12) – شش میکروگرم
- ویتامین ئی (E) – ۱۰ میلی‌گرم
- روی یا زینک – ۱۵ میلی‌گرم
- آهن – ۱۷ میلی‌گرم
- ید – ۱۵۰ میکروگرم
البته ممکن است پزشک شما باتوجه به شرایط ویژه، مولتی ویتامین متفاوت‌تری را پیشنهاد کند. به همین دلیل بهتر است تا قبل از تصمیم به مصرف آن حتما با پزشک خود مشورت کنید.
کدام ویتامین‌ها به اندازه کافی در مولتی ویتامین وجود ندارد؟
برخی ویتامین‌ها همچون کلسیم حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم در مولتی ویتامین وجود دارد که به اندازه کافی نخواهد بود. ویتامین دی هم از دیگر ویتامین‌هایی است که به مقدار کمتری در مولتی ویتامین‌ها وجود دارد. اسید چرب امگا۳ هم از ویتامین‌هایی است که در بسیاری از مولتی ویتامین‌ها یافت نمی‌شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم که با پزشک خود درباره میزان مصرف آن‌ها مشورت کنید که اگر به اندازه کافی در مولتی ویتامین وجود ندارد از سایر مکمل‌ها و رژیم غذایی ویژه بهره ببرید.
کدام ویتامین‌ها به اندازه کافی از مواد غذایی دریافت نمی‌شود؟
اسید فولیک و آهن در برخی از مواد غذایی وجود دارد اما به اندازه کافی از طریق خوراکی‌ها جذب بدن مادر نخواهند شد. به همین دلیل استفاده از مکمل‌ها و مولتی ویتامین‌هایی که آهن و اسید فولیک داشته باشند، پیشنهاد می‌شود. فقر آهن می‌تواند منجر به زایمان زودرس و مرگ‌ومیر نوزادان شود. میزان کافی اسیدفولیک در بدن مادر هم می‌تواند از شکاف لب و کام نوزاد جلوگیری کند. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم که حتما با پزشک خود درباره میزان و نحوه مصرف آن‌ها مشورت کنید.
مصرف مولتی ویتامین در بارداری عوارضی را هم به دنبال می‌آورد؟
برخی از زنان ممکن است به دلیل بزرگ بودن قرص‌های مولتی ویتامین نتوانند آن‌ها را ببلعند و مصرف آن‌ها ویار و حالت تهوع آن‌ها را در دوران بارداری افزایش دهد. در چنین مواردی پیشنهاد می‌شود تا با صلاحدید پزشک خود از مولتی ویتامین‌های مایع یا پودری استفاده کنید.
مصرف بالای کدام ویتامین‌ها برای مادر و نوزاد خطرناک است؟
ویتامین آ (A) یکی از ویتامین‌هایی است که اگر به مقدار بالا مصرف شود، برای نوزاد خطرناک خواهد بود و منجر به مشکلاتی در هنگام تولد می‌شود. به همین دلیل بسیاری از پزشکان تنها مصرف بتاکاروتن (β-Carotene) را از طریق مواد غذایی همچون هویج و کدوتنبل پیشنهاد می‌کنند؛ چراکه این ماده در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شود. همچنین مصرف بیش از حد آهن از آنجاییکه باعث تجمع در بدن می‌شود، هم برای نوزاد و هم برای مادر خطرناک خواهد بود.
اگر روزانه دو قرص مولتی ویتامین مصرف شود، چه عوارضی خواهد داشت؟
اگر به صورت اشتباه در روز دو قرص مولتی ویتامین مصرف کردید، نگران نباشید. این مصرف اشتباه تنها در یک روز به شما و نوزادتان آسیبی نمی‌رساند؛ اما تکرار آن در روزهای متوالی به معنای مصرف بی‌رویه خواهد بود که مشکلاتی درست خواهد کرد. اگر این اتفاق اتفاد، پیشنهاد می‌کنیم با پزشکتان در این‌باره مشورت کنید.
بهترین زمان مصرف مولتی ویتامین کدام است؟
بهترین زمان مولتی ویتامین در بارداری کاملا به شرایط شما و صلاحدید پزشکتان ارتباط دارد. اما به‌طور کلی مصرف آن پیش از خوابیدن یا همراه با غذا مناسب‌تر است.
