سمنو یکی از دسرهای خوشمزه و اصیل ایرانی است که در تمام طول سال قابل‌مصرف است. با این حال، همین که به عید نوروز، نزدیک‌تر می‌شویم، بساط پختن سمنو هم در خانواده‌های ایرانی به راه می‌شود و بسیاری از مادران و مادربزرگان تلاش می‌کنند تا سمنوی سفره هفت سین نزدیکانشان را خودشان آماده کنند. در این مطلب با طرز تهیه سمنو قرمز با تمام نکات آن همراه شوید.
مواد اولیه برای طرز تهیه سمنو قرمز
- گندم ۵۰۰ گرم
- آرد (آرد گندم، آرد سبوس‌دار یا آرد نان سنگک) ۱ کیلوگرم
- آب ۴ لیتر
- بادام درختی به مقدار لازم
مراحل طرز تهیه سمنو قرمز
۱. خیساندن و جوانه زدن گندم‌ها
اولین مرحله از طرز تهیه سمنو قرمز، با خیساندن گندم شروع می‌شود. ابتدا گندم‌ها را پاک کنید تا هیچ گونه سنگ‌ریزه در میان آن‌ها باقی نماند. همچنین برای اینکه سمنوی باکیفیت‌تری داشته باشید، دانه‌های شکسته گندم‌ها را هم جدا کنید. سپس گندم‌ها را با آب سرد شسته و به مدت ۲ تا ۳ روز بخیسانید تا گندم‌ها جوانه بزنند.
در این مدت، برای جلوگیری از خشک شدن یا کپک زدن گندم‌ها، حتما آب آن‌ها را سه بار در روز عوض کنید.
پس از اینکه نوک گندم‌ها سفید شد و جوانه زدند، آن‌ها را در یک سینی ریخته و روی آن‌ها یک دستمال نخی مرطوب بکشید. سطح دستمال را مدام با آب اسپری کنید تا خشک نشود سپس دوباره ۲ تا ۳ روز دیگر صبر کنید تا گندم‌ها ریشه بزنند.
نکته ۱: مراقب باشید تا زیر گندم شما آب جمع نشود چون این آب باعث بو گرفتن گندم و در نهایت ترش شدن سمنوی شما خواهد شد.
نکته ۲: به جای گندم می‌توانید سمنوی خود را با جوانه جو هم تهیه کنید. طرز تهیه سمنو با جوانه جو را می‌توانید در کتاب کاله مطالعه کنید.
۲. چرخ کردن گندم‌ها
پس از اینکه گندم‌های شما در سینی ماند و جوانه زد، نوبت به چرخ کردن آن‌ها می‌رسد. ابتدا گندم‌ها را به آهستگی و بدون آسیب دیدن ریشه آن‌ها بشویید تا بوی نا و ماندگی آب از آن خارج شود. سپس گندم‌ها را در آبکش بریزید و صبر کنید تا آب اضافی آن خارج شود.
گندم‌ها را داخل همزن یا چرخ گوشت ریخته و چرخ کنید. اگر گندم شما زیادی خشک است، برای بهتر چرخ شدن آن می‌توانید از کمی آب گرم استفاده کنید. سپس گندم‌های چرخ شده را از صافی گذرانده و تفاله‌های آن را هم خوب با دست بفشارید تا تمام شیره گندم‌ها خارج شده و فقط تفاله‌های خشک آن باقی بماند.
به یاد داشته باشید که بهترین زمان برای چرخ کردن گندم‌ها، زمانی است که جوانه‌های گندم به صورت سبز کم‌رنگ است. هرچه جوانه‌ها بیشتر رشد کنند، احتمال تلخ شدن سمنوی شما بیشتر می‌شود.
۳. ترکیب گندم با آب و پختن سمنو
در این مرحله از پخت سمنو، شیره گندم به دست آمده را به همراه آرد در یک قابلمه روحی یا مسی ریخته و آن را خوب ترکیب کنید تا آرد گلوله گلوله نماند.
پس از یکدست شدن مواد، شعله را روشن کنید. آب را هم به آن اضافه کرده و خوب ترکیب کنید تا سمنوی شما به تدریج و تحت حرارت کم، قوام بیاید. باید مراقب باشید که سمنو را در فواصل منظم و هر چند دقیقه یک بار هم بزنید تا ته نگیرد.
نکته: می‌توانید از یک شعله پخش‌کن برای توزیع مناسب‌تر حرارت و ته نگرفتن سمنوی خود استفاده کنید. همچنین در قابلمه را هم با دم‌کنی بپوشانید. این کار باعث خوش‌رنگ شدن نتیجه نهایی سمنوی شما می‌شود.
در نیم ساعت پایانی پخت، مغز بادام‌ها را هم به قابلمه اضافه کنید. زمانی که سمنوی شما قوام پیدا کرد و به رنگ دلخواه رسید، آماده است. آن را از روی حرارت بردارید و با مغزهای دلخواه مثل خلال بادام و خلال پسته تزیین کنید.
نکته: می‌توانید سمنوی خود را بدون استفاده از آرد هم تهیه کنید. طرز تهیه سمنو بدون آرد را می‌توانید در کتاب کاله مطالعه کنید.
نکات مهم در طرز تهیه سمنو قرمز
تهیه سمنو یک هنر آشپزی است که باید با رعایت نکات و فوت‌وفن‌های تهیه این دسر خوشمزه همراه باشد تا حاصل کار یک سمنوی خوشمزه و همه چیز تمام باشد.
چگونگی خوشمزه و خوش‌رنگ شدن سمنو
طعم و رنگ سمنوی شما به موارد بسیاری بستگی دارد. در صورتی که هر یک از مراحل عمل‌آوری گندم تا پخت سمنو را خوب رعایت نکنید، در نتیجه نهایی و کیفیت سمنوی شما تاثیر می‌گذارد. پس حتما مراحل بالا را با دقت رعایت کرده، آب گندم‌ها را به موقع تعویض کنید تا بو نگیرد و آن‌ها را به محض اینکه جوانه‌ها به اندازه کافی رسیدند و رشد کردند، چرخ کنید.
همچنین به یاد داشته باشید که استفاده از قابلمه مسی در پخت سمنو، باعث قرمز رنگ شدن سمنوی شما می‌شود.
زمان لازم برای پخت سمنو
پختن یک سمنوی سنتی و خوشمزه، فرآیندی زمان‌بر است که حدودا یک هفته طول می‌کشد و تقریبا هر روز باید در فواصل مختلف، زمانی را برای سر زدن به گندم‌ها و آبیاری آن‌ها در نظر بگیرید. البته عده‌ای هم هستند که برای کوتاه کردن این فرآیند، به جای خیساندن گندم از جوانه گندم آماده و بازاری استفاده می‌کنند.
در نهایت، وقتی تمام مراحل اولیه انجام می‌شود و سمنو را روی گاز می‌گذارید، بسته به حجم آن تقریبا ۳ تا ۴ ساعت طول می‌کشد تا سمنوی شما قوام پیدا کرده و جا بیفتد.
استفاده از شکر یا انواع دیگر شیرین‌کننده
برای تهیه سمنو معمولا از هیچ شیرین‌کننده‌ای استفاده نمی‌کنند چون خود گندم شیرینی لازم را دارد اما اگر دوست دارید سمنوی خود با یک شیرین‌کننده طبیعی شیرین کنید استفاده از شیره انگور و شیره خرما گزینه‌های خوبی هستند. طرز تهیه سمنو با شیره انگور و طرز تهیه سمنو با شیره خرما را در کتاب کاله بخوانید.
تاریخچه پخت سمنو در ایران
سمنو به عنوان یک غذای ساده، مقوی و انرژی‌بخش، قدمتی هزاران ساله دارد. این خوراکی در ایران باستان برای مراسم‌های خاص مانند جشن‌های بهاری و آیین‌های مذهبی تهیه می‌شد و گفته می‌شود که ایرانیان باستان آن را نماد برکت، قدرت و فراوانی می‌دانستند. این خوراکی هنوز هم ارزش خود را بر سر سفره هفت‌سین ایرانی‌ها حفظ کرده و در کنار سماق و سبزه و سرکه و … قرار می‌گیرد.
البته سمنو نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر هم‌جوار ما مانند افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان هم با نام‌های مشابه مثل سمنی یا سمنک پخته می‌شود.
ارزش غذایی سمنو و میزان کالری و قند آن
سمنو، این دسر سنتی و خوشمزه، ارزش غذایی بالایی داشته و علی‌رغم طعم شیرینی که دارد، حاوی هیچ نوع قند افزوده و مصنوعی نیست. به طور میانگین، هر یک قاشق غذاخوری سمنو حدود ۴۵ کیلو کالری دارد. همچنین هر ۱۰۰ گرم سمنو حدود ۳۰ گرم قند دارد.
از این رو، افرادی که مبتلا به دیابت بوده یا رژیم‌های غذایی خاصی دارند، باید مراقب میزان سمنوی مصرفی خود باشند.
