پروتئین‌ها برای بدن ضروری هستند. اغلب افراد از مواد غذایی طبیعی برای تامین پروتئین مورد نیاز بدنشان استفاده می‌کنند؛ اما ورزشکاران علاوه بر مواد غذایی سالم و پرپروتئین، مکمل‌هایی مانند پروتئین وی (whey protein) را هم در برنامه روزانه خودشان قرار می‌دهند. این مکمل‌ها به شما می‌کنند تا اندامی متناسب و بدنی سالم داشته باشید، پس چرا برخی از کارشناسان درباره مضرات پروتئین وی صحبت می‌کنند؟
واقعیت این است که پروتئین وی، نه تنها مضر نبوده که فواید بیشماری را هم به همراه می‌آورد؛ اما مصرف بی‌رویه یا اشتباه مکمل‌های پروتئینی مشکلاتی را ایجاد کند و سلامتی‌تان را به‌خطر بیندازد. در این مقاله به فواید و مضراتی که استفاده نادرست از پروتئین وی به همراه دارد پرداخته‌ایم. اگر طرفدار پروپاقرص این مکمل ورزشی هستید، با ما همراه باشید و با مضرات پروتئین وی و راه و روش درست مصرف کردن این مکمل آشنا شوید.
پروتئین وی چیست؟
پروتئین وی یکی از مکمل‌های محبوب و شناخته‌شده برای رژیم‌های غذایی و بدنسازی است. جالب است بدانید که منبع پروتئین وی، آب پنیر است و با پروتئین سرم شیر تفاوت‌هایی دارد. در طول فرایند درست کردن پنیر، مایعی از شیر جدا می‌شود که به‌عنوان آب پنیر شناخته می‌شود. این مایع طی فرایند مخصوص((spray-dried تبدیل به پودر خشکی می‌شود که به نام پروتئین وی شناخته می‌شود.
معرفی انواع پروتئین وی
با توجه به اینکه روش‌های زیادی برای پردازش آب پنیر و تولید پروتئین وی وجود دارد، سه نوع متفاوت از این پروتئین در بازار به چشم می‌خورد. در ادامه انواع پروتئین وی را برایتان آورده‌ایم.
کنسانتره پروتئین وی
کنسانتره پروتئین وی تقریبا حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد پروتئین است. این گزینه رایج‌ترین نمونه پروتئین وی موجود در بازار است. کنسانتره پروتئین وی حاوی میزان بیشتری لاکتوز، چربی و مواد معدنی نسبت به شیر است. متخصصان معتقدند پروتئین شیر را نمی‌توان با دیگر انواع پروتئین جایگزین کرد و در صورتی که به آن حساسیت ندارید، نباید خود خواسته آن را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید.
پروتئین وی ایزوله
پروتئین وی ایزوله حاوی حدود ۹۰ درصد پروتئین است. فرایند تصفیه این پروتئین بیشتر بوده و میزان لاکتوز و چربی آن نسبت به شیر کمتر است. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که میزان مواد معدنی موجود در این پروتئین هم نسبت به کنسانتره پروتئین وی کمتر است.
پروتئین وی هیدرولیز شده
فرآیند تهیه این پروتئین به صورتی است که هضم آن برای انسان راحت‌تر می‌شود و بدن سریع‌تر می‌تواند آن را جذب کند.پروتئین وی یک مکمل مشهور در بین ورزشکاران و علاقه‌مندان به کاهش وزن است. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف این پروتئین روی کاهش اشتها و کاهش وزن تاثیرگذار است. همچنین کسانی که پروتئین وی مصرف می‌کنند بدنی قوی‌تر و عضلانی‌تر دارند.
پروتئین وی منبع کاملی از پروتئین است و کلیه اسیدهای آمینه ضروری برای بدن را تامین می‌کند؛ بنابراین مصرف این پودر برای تمام افراد مفید است. برای خوردن پودر پروتئین می‌توانید مقدار مورد نظرتان را با کمی آب یا آبمیوه ترکیب کرده و نوش جان کنید.
مشکلات استفاده نادرست از پروتئین وی
موقع مصرف این پودر مکمل باید نکات خاصی را در نظر داشته باشید، تا سلامتیان به خطر نیفتند. در ادامه مشکلاتی که مصرف نادرست پروتئین وی به همراه دارد یا همان مضرات پروتئین وی را برایتان آورده‌ایم.
مشکلات گوارشی
یکی از مضرات پروتئین وی بروز مشکلات گوارشی برای افراد خاص است. بعضی از افراد موقع استفاده از این پودر پروتئین با مشکلات گوارشی مانند نفخ و تولید گاز در معده یا اسهال مواجه می‌شوند. بیشتر این عوارض جانبی مربوط به عدم تحمل لاکتوز است.
لاکتوز کربوهیدرات اصلی پروتئین وی است. کسانی که مشکل عدم تحمل لاکتوز را دارند، موقع مصرف این پروتئین با مشکلات گوارشی مواجه می‌شوند. بدن این افراد آنزیم لاکتاز را که برای هضم لاکتوز لازم است تولید نمی‌کند.
این مشکل بسیار شایع است و حدود ۷۵ درصد از مردم جهان با عدم تحمل لاکتوز مواجه هستند. اگر شما هم جز این دسته از افراد هستید، بهتر است که پروتئین وی ایزوله را مصرف کنید. این پودر پروتئین لاکتوز و چربی کمتری دارد. به همین دلیل کسانی که با مشکل عدم تحمل لاکتوز مواجه هستند راحت‌تر می‌توانند آن را مصرف کنند.
اگر باز هم بدنتان نسبت به مصرف پروتئین حساسیت نشان داد، باید به سراغ پودر پروتئین غیرلبنی که از پروتئین سویا، نخود، تخم‌مرغ یا برنج تهیه می‌شود بروید.
حساسیت داشتن
بعضی از افراد ممکن است نسبت به مصرف پروتئین وی حساسیت نشان دهند! این پروتئین از شیر گاو درست می‌شود و افرادی که به شیر گاو حساسیت دارند، نسبت به مصرف این پروتئین هم حساسیت نشان می‌دهند. این نوع آلرژی در بزرگ‌سالان به‌ندرت دیده می‌شود، زیرا ۹۰ درصد از کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند، با ورود به دوره بزرگ‌سالی این حساسیت را پشت سر می‌گذراند.
ازجمله علائم آلرژی به شیر گاو می‌توان به کهیر، اگزمای پوستی، تورم صورت، تورم گلو و زبان و آبریزش بینی یا گرفتگی بینی اشاره کرد. گاهی این حساسیت به‌اندازه‌ای شدید است که می‌تواند باعث بروز آنافیلاکسی شود و سلامتی فرد به خطر بیفتد.
نکته حائز اهمیت دراین‌باره این موضوع این است که، حساسیت به پروتئین وی را نباید با عدم تحمل لاکتوز اشتباه بگیرید. آلرژی نسبت به مصرف پروتئین وی وقتی رخ می‌دهد که بدن نسبت به مصرف پروتئین پاسخ ایمنی می‌دهد؛ اما مشکل عدم تحمل لاکتوز به دلیل عدم ترشح هورمون لاکتاز رخ می‌دهد و سیستم ایمنی را درگیر نمی‌کند.
اگر نسبت به پروتئین شیر گاو حساسیت دارید، پیشنهاد می‌کنیم یک پودر پروتئین غیرلبنی مانند پروتئین سویا، نخود، تخم‌مرغ یا برنج را امتحان کنید؛ اما درصورتی‌که مطمئن نیستید که علائم به وجود آمده برایتان به دلیل آلرژی یا عدم تحمل لاکتوز است، باید با پزشک معالجتان مشورت کنید.
احتمال بروز یبوست و کمبودهای تغذیه‌ای
اگرچه یبوست به‌عنوان یکی از مضرات پروتئین وی گزارش می‌شود، اما مصرف این مکمل باعث بروز این مشکل گوارشی نیست! عدم تحمل لاکتوز ممکن است با کند کردن حرکت روده باعث یبوست شود. همچنین کسانی که پروتئین وی مصرف می‌کنند، ممکن است میوه‌ها و سبزیجات کمی در برنامه غذایی‌شان قرار دهند یا اینکه یک رژیم کم کربوهیدرات داشته باشند. به همین خاطر مشکل یبوست و کندی حرکت روده‌ها رخ می‌دهد.
میوه‌ها و سبزیجات منبع خوبی از فیبر هستند و حرکات منظم روده را تقویت می‌کنند. به همین دلیل عمل دفع راحت‌تر انجام می‌شود. اگر به علت بروز این مشکل شک دارید، می‌توانید برنامه غذایی‌تان را بررسی کنید و ببینید که آیا به‌اندازه کافی میوه و سبزیجات مصرف می‌کنید یا خیر! اگر مشکلتان به دلیل کمبود مصرف این مواد غذایی رخ‌داده است، می‌توانید مکمل‌های فیبر محلول استفاده کنید تا با یبوست مواجه نشوید.
به خاطر داشته باشید که جایگزینی همه مواد غذایی با پودر پروتئین وی ایده بدی است، زیرا ممکن است این موضوع خطر کمبود مواد غذایی را در بدن افزایش دهد.
غذاهای کامل به‌ویژه میوه‌ها و سبزیجات غنی از مواد مغذی و مواد معدنی هستند و برای سلامتی ضروری محسوب می‌شوند؛ بنابراین موقع مصرف مکمل پروتئین وی باید یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید تا بدنتان با قحطی مواجه نشود.
احتمال صدمه زدن به کلیه‌ها
افراد زیادی از مضرات پروتئین وی به بروز مشکل برای کلیه‌ها اشاره می‌کنند. زمانی که مقدار پروتئین مصرفی روزانه‌تان بالا باشد، فشار داخل کلیه‌ها افزایش پیدا می‌کند و خون موجود در این عضوهای بدن بیش‌ازحد معمول تصفیه می‌شود. بااین‌وجود نمی‌توان مصرف پروتئین بالا را از عوامل آسیب‌زننده به کلیه‌ها به‌حساب آورد. چون مطالعات نشان می‌دهد که تصفیه بیش‌ازحد خون در کلیه‌ها براثر مصرف پروتئین زیاد، پاسخ طبیعی بدن است و جای نگرانی از این بابت وجود ندارد.
همچنین هیچ‌کدام از شواهد علمی به‌دست‌آمده نشان‌دهنده این نیستند که مصرف پروتئین می‌تواند روی سلامتی کلیه‌ها تاثیرگذار باشد. البته یافته‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد رژیم غنی از پروتئین می‌تواند برای مبتلایان به بیماری‌های کلیوی مضر باشد و ممکن است مصرف پروتئین زیاد، صدمات بیشتری به کلیه‌ها وارد کند.
با توجه به این گفته‌ها، اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید، برای مصرف پروتئین وی باید با پزشک معالجتان مشورت کنید.
احتمال صدمه زدن به کبد
اگر در بین مضرات پروتئین وی به‌احتمال بروز مشکلات کبدی برخورد کرده‌اید، باید بدانید که این موضوع صحت ندارد! در حقیقت، کبد برای ترمیم خودش و تبدیل چربی‌ها به لیپوپروتئین به پروتئین نیاز دارد.
در مطالعه‌ای که روی ۱۱ زن با اضافه‌وزن بالا انجام‌شده، مصرف ۶۰ گرم مکمل پروتئین وی به مدت چهار هفته منجر به کاهش ۲۱ درصد از چربی‌های انباشته‌شده در کبد شده است. همچنین میزان تری گلیسیرید خون این افراد حدود ۱۵ درصد کاهش پیداکرده و کلسترول بدنشان هم حدود هفت درصد کاهش داشته است.
درصورتی‌که به بیماری‌های کبدی مانند سیروز کبدی مبتلا هستید، نباید پروتئین وی مصرف کنید؛ زیرا مصرف زیاد پروتئین ممکن است سطح مواد مضر مانند آمونیاک را در خون را افزایش دهد و منجر به آسیب وارد شدن به مغز شود. بااین‌وجود، اگر به بیماری‌های کبدی مبتلا هستید، قبل از مصرف این پروتئین باید با پزشک معالجتان مشورت کنید.
احتمال بروز پوکی استخوان
نگرانی‌هایی دراین‌باره وجود دارد که مصرف پروتئین موجب برداشت کلسیم از استخوان‌ها می‌شود و این موضوع منجر به پوکی استخوان خواهد شد. این گفته در پی مطالعه‌ای ارائه‌شده که نشان می‌دهد مصرف پروتئین بالا باعث اسیدی شدن ادرار می‌شود. پس‌ازاین رخداد، بدن کلسیم بیشتری را از استخوان‌ها آزاد می‌کند تا به‌عنوان یک بافر عمل کند و اثرات اسیدی را خنثی کند. بااین‌وجود، تحقیقات جدید نشان داده است که بدن با افزایش جذب کلسیم از روده، با اثرات از دست دادن کلسیم مقابله می‌کند.
بنابراین، اگر به خاطر احتمال بروز پوکی استخوان به‌عنوان مضرات پروتئین وی از خوردن این مکمل اجتناب می‌کنید، باید بدانید که دانشمندان تابه‌حال هیچ موردی که نشان‌دهنده این موضوع باشد را ارائه نکرده‌اند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مصرف پروتئین بیشتر برای سلامت استخوان‌ها مفید است. علاوه بر این، چندین مطالعه نشان می‌دهند که افراد مسن مستعد پوکی استخوان، برای کمک به حفظ استخوان‌هایشان باید پروتئین بیشتری مصرف کنند.
چقدر باید پروتئین در روز مصرف کنیم؟
طبق موارد ارائه‌شده؛ این نتیجه به دست می‌آید که مصرف پروتئین وی برای اغلب افراد بی‌خطر است و مضرات پروتئین وی که مطرح‌شده‌اند، تنها برای درست مصرف نکردن این مکمل یا استفاده آن توسط افراد با بیماری‌های زمینه‌ای بوده است.
میزان مجاز مصرف این مکمل معمولا یک تا دو پیمانه (۲۵-۵۰ گرم) در روز است. البته بهترین راه برای تشخیص راه درست و مصرف پروتئین وی این است که دستورالعمل‌های درج‌شده روی بسته‌بندی را رعایت کنید. اگر با وجود مصرف میزان مجاز از این مکمل با مشکلات گوارشی مواجه شدید، بهتر است پروتئین‌های گیاهی را جایگزین پروتئین وی کنید.
و درنهایت…
پروتئین وی در حقیقت یک مکمل مفید و بی‌خطر به‌حساب می‌آید که همه افراد بدون نگرانی بابت عوارض جانبی می‌توانند آن را مصرف کنند. این پودر پروتئین یکی از بهترین مکمل‌های موجود در بازار است و تحقیقات زیادی برای نشان دادن نقش این مکمل در عضله سازی، ریکاوری بدن و کاهش وزن انجام‌شده است.
بااین‌وجود، مصرف این مکمل ممکن است در مبتلایان به عدم تحمل لاکتوز علائم گوارشی را ایجاد کند و کسانی که به شیر گاو حساسیت دارند ممکن است به آن حساسیت داشته باشند. اگر شما هم نسبت به مصرف این مکمل حساسیت دارید، می‌توانید پروتئین‌های غیرلبنی را امتحان کنید.
