این درد هزار چهره دارد! گاهی با ضعف و لاغری مفرط سراغ مبتلایانش می‌رود و گاهی با دردهای استخوانی و حتی افسردگی. سلیاک (Coeliac/Celiac disease) بیماری خاموشی است که حتی بسیاری از مبتلایانش، نام آن را هرگز نشنیده‌اند. برای خواندن گوشه‌ای از زندگی سه مبتلای این بیماری و درک تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن با ما همراه شوید.
اپیزود اول: خیلی دیر فهمیدیم
از بچگی لاغر و استخوانی بودم که باعث شده بود در مدرسه از باقی همکلاسی‌ها ضعیف‌تر و قد کوتاه‌تر باشم. بدغذا نبودم و اشتهای خوبی داشتم، اما دریغ از یک کیلو اضافه وزن! همیشه درد مبهمی در شکمم احساس می‌کردم. وقتی به مادرم شکایت می‌کردم، برایم وقت دکتر اطفال می‌گرفت، ولی نمی‌دانم چرا در جواب سوال دکتر که می‌پرسید «درد داری؟»، می‌گفتم «نه».
این ماجرا سالها ادامه داشت. هر بار یکی آدرس دکتر جدیدی را به مادرم می‌داد؛ در مهمانی‌های خانوادگی، اقوام که من را می‌دیدند از نحیف بودنم تعجب می‌کردند و از مادرم دلیلش را می‌پرسیدند: «واقعا نمی‌دونم! همه چی براش می‌پزم و می‌خوره. بازم یه پاره پوست و استخونه». سیل توصیه‌ها بود که از طرف زن عموها و زن‌دایی‌ها و بقیه سرازیر می‌شد.
تست و چکاپ‌ها خسته‌ام کرده بود. مدام در حال رفت و آمد بین مطب و خانه بودیم و هیچ عایدی‌ای هم برایمان نداشت. یکی برایم تشخیص عدم تحمل لاکتوز داد و گفت شیر را به طور کل از رژیم غذایی من حذف کنند؛ اما بعد از چند سال حذف شیر باز هم اوضاع همان بود و حتی به مرور بدتر می‌شد.
عاشق ماکارونی و لازانیا و ساندویچ بودم و هر بار یکی از این غذاها را می‌خوردم، آن درد عجیب و بی‌دلیل سراغم می‌آمد. بزرگتر شدم و حالا دیگر نوجوان بودم، اما بازهم دست از سرم برنمی‌داشت.
روزهایی پیش می‌آمد که به صورت متمادی، روی تخت دراز می‌کشیدم و شبها از درد گریه می‌کردم. نمی‌توانستم در مهمانی‌ها و جمع‌های دوستانه راحت غذا بخورم، چون گوارشم مختل می‌شد. وقتی بقیه به من غبطه می‌خوردند که چرا هر چی می‌خورم چاق نمی‌شم، در دلم به این حسادتشان افسوس می‌خوردم.
بالاخره بعد از سالها سر کردن با انواع ناراحتی‌های روحی و جسمی، این بار سراغ پزشکی رفتیم که بعد از شنیدن همه ماجرا و نشانه‌ها پرسید «تابحال آزمایش تشخیص سلیاک دادی؟» من و مادرم که کنار هم روی صندلی‌های مقابل دکتر نشسته بودیم، با شنیدن این اسم عجیب، به هم نگاه کردیم و هاج و واج پرسیدیم «آزمایش چی؟». [+]
اپیزود دوم: تا آن روز نام بیماری سلیاک را نشنیده بودم
مدتها با افسردگی و بی‌حوصلگی سر می‌کردم. البته فکر می‌کنم نشانه‌های این بیماری را وقتی کودک بودم بروز می‌دادم، اما ۲۰ و اندی سال قبل کسی چیزی در مورد سلیاک نمی‌دانست. رشد دندان‌هایم برخلاف دیگر هم سن و سالها خیلی کند بود، گاه و بیگاه تب داشتم و مدام دچار عفونت سینوسی می‌شدم. هر بار دکتر می‌رفتیم با مشتی دارو و قرص روانه خانه‌مان می‌کردند و می‌گفتند «چیزی نیست، خوب میشه».
وارد دهه دوم زندگی شده بودم، دانشگاه می‌رفتم و به جایی رسیده بودم که حملات وحشت به من دست می‌داد؛ نمی‌توانستم بیرون بروم و با مردم و دوستان هم‌جنسم معاشرت کنم. برای مدتی خودم را در خانه محبوس کردم. سالها بدنبال پاسخ پرسش‌هایم در مورد علایم غیرعادی بدنم جستجو کرده بودم، اما دکترها می‌گفتند مشکلات گوارشی یا عفونت سینوسی و درد کمرم همگی به توهمات ذهنی‌ام و تغییرات هورمونی زنانه مربوط است.
یک روز وقتی داشتم با همکارانم صحبت می‌کردم، حین حرف زدن، یکدفعه یکی از دندان‌هایم از دهانم پرت شد بیرون و روی زمین افتاد. بی هیچ مقدمه‌ای!
آن موقع رنگ پوستم هم زرد شده بود و با وجودی که یک عالمه کرم مرطوب کننده روی صورتم می‌زدم و تمام مکمل‌ها مثل ویتامین دی و ب را مصرف می‌کردم، هیچوقت از پوسته‌ریزی خلاصی نداشتم. بعد از این اتفاق، هم وحشت کرده بودم و هم استیصال عجیبی در خودم احساس می‌کردم.
دیگر پاشنه در مطب‌های مختلف را از پا درآورده بودم تا دکترها مشکلاتم را حل کنند، اما نه تنها مشکلاتم تمامی نداشتند، بلکه بدتر و عجیب‌تر می‌شدند. دکتری تشخیص ام اس می‌داد، دیگری ادعا می‌کرد دچار مشکلات روحی شده‌ای و باید تراپی ببینی و نفر سوم می‌گفت «حتما آی بی اس داری!».
بالاخره دو سال قبل، یکی از پزشکانی که سراغش رفتم از بیماری سلیاک حرف زد. تا قبل از این حتی اسم این بیماری را نشنیده بودم، ولی وقتی آزمایش و اندوسکوپی انجام دادم و برایم تشخیص مثبت دادند آرام شدم، چون می‌دانستم که تمام این سالها توهم نداشته‌ام.[+]
اپیزود سوم: این معما بعد از هفت سال حل شد
تا قبل از سال سوم دانشگاه هیچ مشکل و بیماری‌ای نداشتم. مثل هر پسر جوانی با دوستانم بیرون می‌رفتم و اوقاتم را به فیلم دیدن و موسیقی می‌گذراندم. دوست داشتم باستانشناس شوم و در دانشگاه هم همین رشته را انتخاب کردم.
تا اینکه درست همزمان با امتحان‌های آخر سال یک باره بیمار شدم، در عرض یک ماه ۱۰ کیلو وزنم کم شد. آزمایش‌ها نشان داد کولیت روده بزرگ دارم. دکترها انواع و اقسام داروها را برایم تجویز کردند و رژیم غذایی خاصی به من دادند.
با وجودی که چند سال از بیماری‌ام گذشته بود و دارو می‌خوردم، اما ناخوش بودم. هر بار که به دکتر مراجعه می‌کردم و از ناخوشی شکایت داشتم می‌شنیدم که «باید تحمل کنی».
در این فاصله ازدواج کرده بودم و روزی همسرم سر میز شام از من خواست تا تست دی ان ای بدهم و احتمال ابتلای خودم را به بیماری سلیاک بسنجم. از وجود چنین بیماری‌ای به طور کل بی‌خبر بودم، اما همسرم از یکی از همکارانش شنیده بود که از این طریق می‌توان ریسک ژنتیکی ابتلا به چند بیماری (مثل سرطان و آلزایمر و سلیاک) را اندازه‌گیری کرد.
تصمیم گرفتم برای آخرین بار این روش را هم امتحان کنم، چون علیرغم عمل به همه دستورات دکترها برای کولیت روده، تغییری در حالم حس نمی‌کردم. نتایج نشان داد که علایمی مرتبط با بیماری سلیاک در دی ان من هست.
چیزی که اصلا به ذهنم خطور نکرده بود. رفتم و تحقیق کردم و دیدم علایم سلیاک و کولیت اولسراتیو به هم شباهت بسیاری دارند. به دکتر مراجعه کردم و درخواست تست تشخیصی سلیاک دادم. جواب تست مثبت از آب درآمد.
معما بعد از هفت سال تازه حل شد! من برای کمک به بهود شرایط کولیت اولسراتیو غلات زیادی مصرف می‌کردم که باعث می‌شد تا گلوتن وارد روده کوچکم شود و ایجاد ناراحتی کند و از طرفی داشتم به آتش سلیاک هیزم می‌ریختم و بی‌حال‌تر می‌شدم.[+]
سلیاک متهم ردیف اول ماجرا
اپیزودهای مختلفی که برای بیماران مبتلا به سلیاک شرح دادیم، می‌تواند در هر فرد بسیار متفاوت از دیگری باشد. هرچند که شایع‌ترین علایم این بیماری ناراحتی‌های دستگاه گوارش است، اما در افراد مختلف نمودهای متفاوتی هم دارد، به طوری که رد آن را می‌توان در سقط جنین و کم‌خونی بانوان هم دید.
سلیاک که با نام‌های مختلفی مثل اسپروی غیر حاره‌ای و آنتروپاتی حساس به گلوتن و اسپروی سلیاک هم شناخته می‌شود، یک اختلال خودایمنی است که در روده باریک ایجاد می‌شود. از این بیماری نمی‌توان پیشگیری کرد، زیرا زمینه‌ای ارثی و ژنتیکی دارد.
در مبتلایان به سلیاک، با هر بار مصرف نان و فراورده‌هایی که بر پایه گلوتن تهیه می‌شوند (مثل انواع کیک و شیرینی، پاستا، لازانیا، ماکارونی و موارد مشابه) پرزهای روده باریک آسیب می‌بیند و فرد دچار دل درد، تهوع و یا اسهال می‌گردد. به مرور زمان، چون مواد مغذی جذب بدن نمی‌شوند، فرد با کاهش وزن، آسیب به دندان‌ها و استخوان‌ها، کم خونی و مشکلات روحی مواجه می‌شود.
البته باید توجه داشت در بسیاری از موارد حتی پزشکان نیز مجموع علایم را در نظر نمی‌گیرند و به علت آگاهی پایین در خصوص این بیماری و علایم و شیوه‌های مختلفی که خود را در بدن نشان می‌دهد، بیماران را با تشخیص‌های دیگری روانه خانه می‌کنند.
گذشته از این، علت ایجاد این بیماری چندان مشخص نیست، اما گویا پروتئین‌هایی که در برخی از غلات مثل گندم، جو، چاودار و جوی دوسر وجود دارد باعث بروز واکنش و حساسیت در روده کوچک افراد می‌شود و به مرور زمان پرزهای روده یا ویلوس‌ها (villous)تحلیل می‌روند.
برای اینکه سلیاک را در ذهن خود راحت‌تر تجسم کنید، روده یک فرد سلیاکی را مثل موکتی صاف بدون هیچ نوع پرز و برجستگی درنظر بگیرید که طی زمان و به علت پا خوردن های متعدد سطح آن مسطح شده، زیرا فعالیت آنزیم‌های روده کاهش یافته است.
سلیاک یک بیماری ژنتیکی است، اما سرطان یا حساسیت نیست و معمولا در دوران شیرخوراگی یا اوایل نوزادی (تا یک سالگی) بروز می‌کند.
هرچند بسیار دیده می‌شود که سویه خاموش این بیماری یک باره به هنگام نوجوانی و بزرگسالی در عرض چند ماه یا چند سال در افراد فعال می‌شود و مبتلایان با مشکلات بدون توضیح مشخصی روبرو می‌شوند که بعد از مصرف غلات پدید آمده و ادامه دار است.
چطور سلیاک را از نشانه‌هایش تشخیص دهیم؟
نشانه‌های بیماری سلیاک در افراد مختلف متفاوت است و بصورت مزمن در بدن بروز می‌کند. اکثر بیماران مبتلا به سلیاک از ابتلای خود بی‌خبر هستند و فاصله بین تشخیص تا شروع درمان به چند سال تا بیشتر از یک دهه می‌رسد.
شایع‌ترین این علایم مربوط به دستگاه گوارش است:
- اسهال، نفخ، آروغ زدن، یبوست، استئاتوره (اسهال چرب) یا مدفوع حجیم و بی‌رنگ از آن جمله است.
- بسیاری از سلیاکی‌ها از خستگی مزمن و مفرط، بی‌حوصلگی، افسردگی، احساس ضعف و بی‌میلی به انجام کارها شکایت دارند.
- بعضی از افراد هم به مرور زمان دچار شکستگی استخوان یا پوکی، هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه، آسیب‌های دندانی، آتروفی و ضعف عضلانی می‌شوند.
- اگر مبتلایان کودک باشند رشد آنها با اختلال مواجه می‌شود یا مبتلا به تنگی دریچه پیلور می‌شوند.
- سلیاک خود را در برخی از افراد به صورت مشکلات پوستی نشان می‌دهد. اگزما از شایع‌ترین این مشکلات است. بیماری‌های پوستی از جمله درماتیت هرپتیفورم (یا سی دی، نسخه پوستی سلیاک)، اکیموز و پتشی (خون مردگی‌های زیرپوستی) و خارش پوست و پوسته‌پوسته شدن مزمنی که به درمان جواب نمی‌دهد می‌تواند از این علامت‌ها باشند.
- دسته دیگری از علامت ها کم خونی، آمنوره، ناباروری، سقط جنین را دربرمی‌گیرند.
- کمبود ویتامین K، سوء جذب کلسیم و ویتامین D، سرطان روده (با شیوع بالا در این افراد)، تیروئید (پرکاری یا کم‌کاری)، و دیابت نیز از دیگر علامت‌هاست، معمولا این سه مورد آخر هر سه با هم در افراد مبتلا بروز می‌کنند.
برخی از افراد مبتلا به سلیاک هیچ علامتی ندارند، زیرا قسمت سالم روده آنها قادر به جذب مواد مغذی کافی برای پیشگیری از بروز علائم است. همین کافی است تا سالها به دنبال درمان نروند و با عوارض مختلف بیماری، بسازند.
اگر به ابتلای خود به بیماری سلیاک شک دارید، این روش خانگی را امتحان کنید و بعد سراغ تست‌های پزشکی بروید: مدتی رژیم غذایی بدون گلوتن بگیرید و به علایم بدن‌تان توجه کنید.
اگر علایم آزار دهنده برطرف شدند، یا به گلوتن حساسیت دارید، یا مبتلا به سلیاک هستید. به همین دلیل باید با تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن آشنا باشید.
تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن چیست؟
گفتیم که در ماجرای ابتلا به سلیاک، گلوتن متهم ردیف اول است. گلوتن را می‌توان مثل چسبی در نظر گرفت که در نان و فراورده‌های مبتنی بر آرد باعث به هم چسبیدن سلول‌ها به هم شده و حالت ارتجاعی و کشسانی به نان می‌دهد.
تعداد افرادی که از عدم تحمل گلوتن رنج می‌برند بسیار بیشتر از سلیاکی‌هاست (طبق تخمین‌ها در ایالات متحده مبتلایان به سلیاک سه میلیون نفر هستند و مبتلایان به عدم تحمل گلوتن ۲۰ میلیون نفر)، بنابراین هرچند سلیاک زیر مجموعه عدم تحمل گلوتن قرار می‌گیرد، اما با آن متفاوت است.
اصلی‌ترین تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن در آسیب دیدن پرزهای روده کوچک در سلیاک و عدم آسیب‌دیدگی بافت روده در بیماران مبتلا به عدم تحمل گلوتن نهفته است. هرچند نقطه اشتراک هر دو بیماری، بروز علایمی است که در بالا نام برده شد و راه‌حل هر دو هم پرهیز از مصرف گلوتن است.
گلوتن را از رژیم غذایی حذف کنیم یا نه؟
امروزه بسیاری از افراد به دلایلی مثل سالم غذا خوردن، تقویت انرژی و کاهش وزن رو به رژیم بدون گلوتن آورده‌اند و اخبار منفی پیرامون گلوتن به اندازه‌ای بالا گرفته که حتی افراد سالم هم سراغ حذف غلات از رژیم غذایی خود رفته‌اند. اما واقعیت این است که اینهمه جنجال برای سیاه‌نمایی درباره گلوتن زیاده‌روی است!
قریبا ۲۰ میلیون نفر در ایالات متحده اظهار می‌کنند که بعد از مصرف گلوتن احساس ناراحتی دارند و یک سوم از این تعداد قصد حذف کامل گلوتن را از رژیم غذایی‌شان دارند. بنابراین، اگر تست سلیاک داده‌اید و منفی شده، اما همچنان علایم یادشده را دارید مبتلا به حساسیت به گلوتنِ غیر سلیاکی هستید.
در اصل حساسیت به گلوتن پدیده‌ای است که به تازگی مطرح شده و هنوز تحقیقات چندانی هم روی آن صورت نگرفته است. در این مورد هم خوب است بعد از آشنایی با تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن و مراقبت از رژیم غذایی، با پزشک در تماس باشید و توصیه‌های لازم را رعایت کنید.
چه کسانی نباید رژیم بدون گلوتن بگیرند؟
اگر سلیاک ندارید یا مبتلا به عدم تحمل گلوتن نیستید، رژیم عادی‌تان را ادامه بدهید. گلوتن به لحاظ تغذیه برای بدن بسیار مهم است، زیرا اسید فولیک دارد که به بدن در ساخت سلول‌های جدید کمک می‌کند.
همچنین سرشار از ویتامین ب است که با عفونت مقابله و کارکرد طبیعی مغز را حفط می‌کند؛ و سرانجام آهن دارد که برای حرکت اکسیژن در سرتاسر بدن لازم است. پس اگر صرفا این سبک غذایی را دنبال کنید برای اینکه رژیم بدون گلوتن مد شده یا فکر می‌کنید سالم‌تر است، دارید مواد مغذی باارزشی را از دست می‌دهید.
بهترین نوع گلوتن در غلات کامل یافت می‌شود که سرشار از مواد مغذی و فیبر هستند، به علاوه شاخص گلایسیمی پایینی دارند و قند خون را افزایش نمی‌دهند. پس دو قانونی که در تغذیه باید رعایت کرد عبارت است از:
- مصرف آرد تهیه شده از غلات کامل یا آرد کامل سفید
- محدودسازی مصرف محصولات تهیه شده از آرد فراوری شده
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سلیاک هستند؟
هنوز هم امکان پیشگیری از بروز سلیاک میسر نیست، اما داشتن آگاهی از علایم آن و شناخت تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن بسیار مفید است.
اگر در میان اعضای خانواده شما سابقه ابتلا به علایم بالا و یا تشخیص قطعی سلیاک وجود دارد، همچنین اگر با سایر آلرژی‌ها دست و پنجه نرم می‌کنید، ممکن است از لحاظ ابتلا به سلیاک در گروه پرخطر جا داشته باشید.
ابتلا به تعدادی از بیماری‌ها و دارا بودن شرایط خاص سلامتی که در ادامه می‌آید افراد را از لحاظ ریسک ابتلا به سلیاک در دسته متوسط قرار می‌دهد، بنابراین توجه به این موارد هم ضروری است:
- سندرم روده تحریک‌پذیر یا آی بی اس
- افزایش آنزیم‌های کبدی
- آنمی (فقر آهن بدون دلیل)
- خستگی، بی‌حالی مزمن
- ابتلای بستگان درجه به علایم گوارشی سلیاک یا سابقه ابتلا به بیماری‌های خودایمنی
- نفروپاتی پریفرال (بیماری کلیه با منشا دیابت)
- آتاکسی (ناهماهنگی یا بی‌نظمی حرکات عضلات، بدون ضعیف ماهیچه‌ای)
- نارسایی‌های تکاملی مینای دندان
- طحال کوچک
- اختلالات باروری
- ابتلا به سندرم داون و یا ترنر
- ابتلا به کمبود IgAیا کمبود پادتن آ
- کولیت میکروسکوپیک
من هم سلیاکی هستم؟
به صورت کلی برای تشخیص بیماری از دو روش می‌توان استفاده کرد؛ آزمایش خون برای اندازه‌گیری برخی آنزیم‌ها و اندوسکوپی و بیوپسی ِبافت اثنی‌عشر. در این میان تست ژنتیک هم قابل استفاده است، البته نه برای تشخیص‌گذاری قطعی بلکه برای بررسی احتمال ابتلا به سلیاک.
برای تشخیص، آزمایش خون یا تست‌های سرولوژیک Total IgA و Anti Tissue TransGlutaminase IgA (Anti TTG/IgA) صورت می‌گیرد. تشخیص قطعی بیماری هم از طریق اندوسکپی و با برداشتن تکه‌ای از بافت (بیوپسی) با استفاده از لوله باریکی که وارد بدن می‌شود انجام می‌شود.
البته قبل از آزمایش خون و اندوسکوپی و بیوپسی، حداقل به مدت شش هفته بایستی رژیم غذایی معمولی را دنبال کنید تا با جواب منفی کاذب روبرو نشوید.
اگر در گروه پرخطر (دارای شواهد بالینی قوی) باشید، حتی در صورت منفی بودن تست هم نیازمند آندوسکوپی و بیوپسی هستید. اگر هم در گروه دارای خطر متوسط یا کمِ ابتلا به سلیاک باشید، باز هم انجام آندوسکوپی و بیوپسی ضروری است.
در نهایت بعد از انجام تمام این اقدامات، گاهی اتفاق می‌افتد که فرد بیماری سلیاک داشته باشد، اما آنتی‌بادی‌های لازم در خون او مشاهده نشود، یا تفسیر نتیجه تست خون یا بیوپسی روده‌ی کوچک او دشوار باشد.
در این صورت آزمایش ژنی (HLA) روش مفیدی است، زیرا بیش از ۹۹ درصد افراد مبتلا به بیماری سلیاک، ژن HLA DQ2، HLA DQ8 یا بخشی از آن را دارند. با همه این اوصاف، ممکن است پزشک شما بنا به تشخیص خود آزمایش های دیگری را هم انجام دهد.
این درد درمان دارد؟
حالا که با تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن آشنا شدید، باید بدانید که بیماری سلیاک فعلا درمان قطعی ندارد، اما اصلاح رژیم غذایی و جایگزین کردن بعضی از مواد حذف شده می‌تواند کیفیت زندگی مبتلایان آن را تا حد زیادی بهبود دهد. برای شروع لازم است تا گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنید. یعنی از مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن پرهیز کنید.
در مقابل می‌توانید از ارزن، آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا استفاده کنید. همینطور استفاده از محصولات بدون گلوتن تولید شرکت‌های مختلف هم راه‌حل دیگری است.
می‌دانیم! تا زمانی که در آشپزخانه منزل خود آشپزی می‌کنید، کنترل عدم مصرف گلوتن آسان است؛ اما بیرون منزل، در محل کار، مهمانی و جمع دوستانه بایستی مراقب باشید تا اسنک، خوراکی یا غذاهای حاوی گلوتن مصرف نکنید.
در این رابطه حتما مواداولیه درج شده روی بسته خوراکی‌ها را بررسی کنید. گلوتن در غذاهای فرآوری شده مثل سوسیس، کالباس، قهوه و نسکافه هم وجود دارد.
نکته دیگر این است که بعضی از مبتلایان به سلیاک به مواد غذایی مثل رب‌های صنعتی، انواع سس‌ها، تخم‌مرغ، شکر و روغن هم به درجات مختلف حساسیت دارند. به همین خاطر خوب است مصرف آنها را کاهش بدهید.
برای بهبود علایم آزار دهنده، باید رژیم غذایی فاقد گلوتن را همیشه ادامه بدهید و آن را سرخود قطع نکنید. یادتان نرود که علایم بیماری ظرف مدت دو تا سه هفته بعد از تغییر رژیم غذایی کاهش پیدا می‌کنند.
برای اینکه کمبود ویتامین‌ها و املاح معدنی را که به علت حذف غلات رخ داده جبران کنید، استفاده زیاد از میوه و سبزیجات پخته شده یا تازه، ماهی، گوتش و لبنیات کم‌چرب را در برنامه داشته باشید. مصرف روغن مایع زیتون، هسته انگور، کانولا و ذرت برای پخت و پز بدون اشکال است.
کنترل بیماری سلیاک را دست بگیرید
در کشورمان ایران آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به سلیاک وجود ندارد، هرچند این بیماری ۱% جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. می‌بینید؟ شمار مبتلایان این بیماری اصلا کم نیست! آنگونه که در سایت بی‌گلوتن آمده از هر ۱۳۳ نفر در ایران، یک نفر مبتلا به سلیاک است.
قدم اول در راه مقابله با سلیاک، نشر آگاهی در میان عموم و جامعه پزشکی است و قدم دوم ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان به سلیاک و پیشنهاد سبک زندگی درست به آنان است. خوشبختانه طی سال‌های اخیر در کشورمان هم انجمن‌های سلیاک متعددی برای افراد مبتلا در استان‌های مختلف تشکیل شده است.
پس اگر شما هم یکی از مبتلایان این بیماری خاموش هستید، با کمک متخصصان و انجمن‌های تخصصی، مسیر را برای ساختن زندگی بهتر هموار کنید. برای شمایی که شناخت بهتری از این بیماری پیدا کرده‌اید، درک تفاوت سلیاک و حساسیت به گلوتن دشوار نیست. پس به نشانه‌ها حساس باشید و به جای تحمل آنها، مسیر بهبود را پیدا کنید.
