پیازو مانند آش ترش، از غذاهای سنتی زنجان است که تنها با پیاز، گوشت چرخکرده، آلوچه، عدس و مغز گردو درست میشود و طعمی ملس و دلچسب دارد. این غذای محلی، با وجود مواد اولیه سادهاش، عطر و مزهای خاص دارد و معمولا بهعنوان یک شام سَبُک یا ناهار سریع سرو میشود. اگر بهدنبال یک غذای سبک با عطر و طعم سنتی هستید، در ادامه طرز تهیه پیازو را بخوانید.
مواد لازم برای تهیه پیازو
- گوشت چرخکرده ۳۰۰ گرم
- پیاز ۲ عدد
- عدس ۱/۲ لیوان فرانسوی دستهدار
- لپه ۱/۲ لیوانه فرانسوی دستهدار
- زردآلو و آلوچه خشک ۱ لیوان فرانسوی دستهدار
- مغز گردو خشکشده ۲ قاشق غذاخوری
- رب گوجهفرنگی ۲ قاشق غذاخوری
- سیبزمینی ۲ عدد متوسط
- نعناع و ترخون ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری
- ادویه (نمک، فلفل، زردچوبه) به مقدار لازم
- روغن سرخکردنی به مقدار لازم
طرز تهیه پیازو
مرحله اول: عدس، لپه، زردآلو و آلوچه خشک را خیس کنید


در اولین مرحله از طرز تهیه پیازو، عدس و لپه را بعد از شستن باید بههمراه مقداری آب خنک در یک کاسه بریزید. چهار تا پنج ساعت زمان دهید تا حسابی خیس بخورند. بهترین زمان خیس خوردن حبوبات، از شب تا صبح است.
در این مدت، بهتر است آب آنها را چند بار عوض کنید تا نفخ حبوبات کامل گرفته شود. در صورت مواجه شدن با مشکل نفخ معده میتوانید مطلب درمان نفخ شکم به کمک مواد غذایی را در کتاب کاله بخوانید.
در همین زمان، زردآلو خشک و آلوچه خشک را هم داخل یک ظرف جداگانه با کمی آب خیس کنید تا نرم و لطیف شوند. این کار باعث میشود میوههای خشک هنگام پخت، راحتتر له شوند و طعم ملس و طبیعیتری به پیازو بدهند.
مرحله دوم: پیاز داغ درست کنید


در ادامه مراحل تهیه پیازو، پیازها را بهصورت نگینی خرد کرده و با حرارت ملایم تفت دهید تا کمکم سَبُک و طلایی شوند. هرچه پیاز آرامتر سرخ شود، عطر و طعم نهایی پیازو لذیذتر خواهد بود.
از آنجا که پیازداغ، پایه اصلی پیازو یا همان اشکنه پیازو است، نباید بسوزد؛ طرز تهیه پیاز داغ کاراملی را در کتاب کاله بخوانید تا آن را راحتتر درست کنید.
مرحله سوم: گوشت چرخکرده، ادویهها و ربگوجهفرنگی را اضافه کنید


در سومین مرحله از طرز تهیه پیازو، گوشت چرخکرده را به پیازداغ اضافه کنید. حال با یکدیگر روی حرارت ملایم تفتشان دهید؛ تا جایی که رنگ گوشت کامل تغییر کرده و بوی خامی آن گرفته شود.
کمی نمک، فلفل سیاه و زردچوبه را به گوشت و پیاز اضافه کنید. حدود ۲ دقیقه دیگر تفت دهید تا عطر ادویهها آزاد و طعم غذا عمیقتر شود. رب گوجهفرنگی خانگی را هم اضافه کنید و برای پنج دقیقه دیگر در روغن تفت دهید تا رنگ آن باز و غذای شما خوشرنگتر و خوشعطرتر شود.
نکته ۱: گوشت چرخکرده را به صورت قلقلی هم میتوانید اضافه کنید.
نکته ۲: اگر میخواهید پیازو عطر خاصتری داشته باشد، در همین مرحله کمی نعناع و ترخون خشک هم به مواد اضافه کنید.
مرحله چهارم: عدس و لپه را اضافه کنید


لپه و عدس را به مخلوط گوشت و پیاز اضافه کنید. مواد را برای دقایقی با حرارت ملایم تفت دهید تا حبوبات کمی سرخ شده و طعمشان به روغن و ادویهها منتقل شود. این کار علاوه بر ایجاد عطر بهتر، باعث از بین رفتن بوی خام و سنگینی حبوبات هم میشود.
بهمقدار کافی آب گرم به قابلمه اضافه کنید تا مواد کامل در آب غوطهور شوند. قابلمه را روی حرات متوسط بگذارید تا گوشت و حبوبات آرامآرام بپزند؛ باید نرم و یکدست شوند.
هرچه زمان پخت طولانیتر باشد، طعم اشکنه زنجانی عمیقتر و خوشمزهتر خواهد شد. در صورت علاقهمندی بهغذاهای سنتی میتوانید اشکنه خراسانی را هم امتحان کنید.
مرحله پنجم: سیبزمینی، زردآلو و آلوچه خشک را اضافه کنید


در پیش بردن مراحل طرز تهیه پیازو، تا زمانیکه عدس و لپه نیمپز شوند، سیبزمینیها را بهصورت نگینی خرد کنید. حال که حبوبات نیمپز شدهاند، سیبزمینیها را هم داخل قابلمه بریزید تا همراه با حبوبات پخته شوند.
هنگامی که سیبزمینیها پختند و آب غذا کمی تبخیر شد، زردآلو خشک و آلوچه خشک خیسخورده را هم داخل قابلمه بریزید. در این مرحله، طعم ملس و دلچسب میوههای خشک کمکم به خورد غذا میرود و عطر خاصی به پیازو میبخشد. اگر در استفاده از زردآلو و طبع آن شک دارید؛ مطلب طبع زردآلو گرم است یا سرد، مناسب شما است.
نکته: مراقب باشید غذا بیش از حد غلیظ نشود یا ته نگیرد؛ بهتر است هر چند دقیقه یکبار مواد را آرام هم بزنید تا همه طعمها بهخوبی ترکیب شوند و پیازو زنجانی شما بافتی لطیف و خوشطعم پیدا کند.
مرحله ششم: پیازو را سرو کنید


در نهایت، پس از اضافه کردن تمام مواد، اجازه دهید پیازو زنجانی روی حرارت ملایم بهآرامی بپزد تا کامل غلیظ و طعمها بهخوبی در هم ترکیب شوند. هنگامی که در اصطلاح غذا جا افتاد، حرارت را خاموش کنید.
در صورت تمایل میتوانید کمی مغز گردو روی غذا بریزید تا طعم و بافتی تازه به پیازو اضافه شود. این غذای سنتی را بههمراه نان داغ، ترشی و سبزی خوردن تازه سرو کنید تا تجربهای کامل و لذیذ از آشپزی اصیل زنجان داشته باشید.
نکته: برای خوشعطرتر شدن پیازو میتوانید قبل از سرو کمی روغن زیتون یا کره محلی روی آن بریزید.


نکات تکمیلی تهیه پیازو
پیازو زنجانی را با رعایت چند نکته ساده میتوان به بهترین روش درست کرد تا نتیجهای عالی و لذیذ به همراه داشته باشد. در ادامه میتوانید مهمترین نکات تکمیلی آن را بخوانید.
غلظت مناسب پیازوی زنجانی
برای اینکه پیازو زنجانی غلیظتر شود، میتوانید بعد از سرخ شدن پیازداغ، مقداری آرد به آن اضافه کنید و کمی در روغن تفت دهید تا پایه غذا غلیظ شود.
اگر در طول پخت دیدید غذایتان آبکی است، کمی بیشتر آرد یا سیبزمینی نگینی اضافه کنید و زمان پخت را کمی افزایش دهید تا آب اضافی تبخیر شود. برعکس، اگر غذا خیلی غلیظ شد، میتوانید بهآرامی کمی آب جوش یا عصاره سبزیجات به آن اضافه کنید و هم بزنید تا به غلظت مناسب برسد.
تفاوت پیازو با پیازو و تخممرغ
برای تهیه پیازو تخممرغ، کافی است بهجای آلوچه و زردآلو، چند عدد تخممرغ تازه و کمی رشته پلویی بریزید که در زنجان به آن «بوزا پیازو» هم گفته میشود؛ طعمی خوشمزه و ساده دارد که سریع هم تهیه میشود.
دستور گیاهی پیازو
برای تهیه دستور گیاهی پیازو کافی است گوشت را حذف کنید و غذای خود را با لپه و عدس، سیبزمینی، زردآلو، آلوچه خشک و رب گوجهفرنگی درست کنید. در این روش، حبوبات و سیبزمینی جایگزین پروتئین گوشت میشوند و ترکیب میوههای خشک با رب، طعمی ملس و خوشعطر به غذا میدهد. این غذا را حتما باید روی حرارت کم بپزید تا تمام مواد حسابی نرم و پخته شوند.
افزودن چاشنی به پیازو
برای رسیدن به طعم دلخواه پیازو زنجانی، میتوانید مقدار سرکه، آبغوره یا شکر بسته به ذائقه خود به غذا اضافه کنید. اگر طعم غذا را ملستر میپسندید، کمی شکر اضافه کنید و برای طعم ترشتر، از آبغوره یا سرکه استفاده کنید.
سوالات متداول درباره طرز تهیه پیازو
در این بخش پاسخ به پرتکرارترین سوالها درباره طرز تهیه، مواد اولیه و نکات پخت پیازو زنجانی آورده شده است تا تجربه آشپزی شما سادهتر و مطمئنتر شود.
۱. آیا میتوان به جای زردآلو و آلوچه از میوه خشک دیگری استفاده کرد؟
بله، برای تنوع طعم میتوان از قیسی، آلو یا حتی هلو خشک استفاده کرد، هرچند طعم سنتی پیازو با زردآلو و آلوچه اصلی حفظ میشود.
۲. آیا میتوان پیازو را برای کودکان و سالمندان هم سرو کرد؟
بله، با حذف ادویههای تند و کنترل میزان نمک و ترشی، پیازو غذایی مناسب برای همه سنین است.
۳. پیازو را میتوان زودتر از موعد آماده کرد و دوباره گرم کرد؟
بله، پیازو پس از پخت میتواند در یخچال نگهداری شود و با حرارت ملایم دوباره گرم شود، بدون اینکه طعمش تغییر زیادی کند.